то́рмоз в разн. знач. то́рмаз, -за м.;
автомати́ческий то́рмоз аўтаматы́чны то́рмаз;
то́рмоз разви́тия чего́-л. то́рмаз развіцця́ чаго́-не́будзь;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
то́рмаз м., тех., перен. то́рмоз;
ручны́ т. — ручно́й то́рмоз;
т. развіцця́ чаго́-не́будзь — то́рмоз разви́тия чего́-л.
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
нажны́ ножно́й;
~ны́я му́скулы — ножны́е му́скулы;
н. то́рмаз — ножно́й то́рмоз
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
То́рмаз ’прыстасаванне для запавольвання або спынення руху’ (ТСБМ, Некр. і Байк.), сюды ж тармазі́ць ’запавольваць, спыняць рух’ (ТСБМ, Некр. і Байк., Цых.), тормозі́ті ’тс’ (Вруб.). З рус. то́рмоз ’тс’, якое звычайна тлумачыцца як запазычанне са ст.-грэч. τόρμος ’прасвідраванае, пракручанае’, позняе ’ўтулка, затычка’ (Міклашыч, 359; Фасмер, Этюды, 203; Чарных, 2, 251- 252; ЕСУМ, 5, 605), што малаімаверна (Трубачоў, Дополн.; Фасмер, 4, 84). Дзмітрыеў (Лекс. сб., 1958, 3, 45) дапускае, аднак, запазычанне з цюрк. turmaz ’ён не стаіць’, а таксама ’падкладкі для колаў арбы’. Аднак не выключана і славянскае паходжанне, параўн. тормозі́ць ’узбуджаць, хваляваць’, тормозова́ць ’штурхаць, будзіць’ (ТС), балг. тормо́зя ’прыгнятаць (маральна); перашкаджаць, затрымліваць’, што могуць разглядацца як варыянты з азванчэннем у інтэрвакальным становішчы зыходнага с, параўн. тармасіць, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)