Ржа́ва ’гразкае, іржавае балота з вокісам жалеза ў вадзе; балота з жалезнай рудой’ (віц., слаўг., Яшк.). Утворана пры дапамозе суф. *‑а ад прасл. прыметніка *rъdja‑v‑ъ ’іржавы’ (Махэк₂, 513), як і іншае з гэтай асновы: ржа́вінь, аржа́вінь, ржа́ві́нне, іржа́вінне, аржа́ві́нне, ржа́ўка, іржа́ўка, аржа́ўка, ржа́ўчына, іржа́ўчына, аржа́ўчына ’рудая вада на балоце’ (ЛА, 2), ржа́вец, рыжа́вец, ржа́віна ’тс’ (Яшк.; в.-дзв., Сл. ПЗБ).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ржа́ва Гразкае, іржавае балота з вокісам жалеза ў вадзе; балота з жалезнай рудой (Віц.Рам. Мат., Слаўг.). Тое ж ржа (Жытк., Нясв., Слаўг., Стол.), ржа́вец, ржа́віна, ржаві́на́, рыжаві́на (Слаўг.).
□в.РжаваВіц. (Рам. Мат.).
Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)
ржа́ва-жо́ўты
прыметнік, якасны
адз.
мн.
м.
ж.
н.
-
Н.
ржа́ва-жо́ўты
ржа́ва-жо́ўтая
ржа́ва-жо́ўтае
ржа́ва-жо́ўтыя
Р.
ржа́ва-жо́ўтага
ржа́ва-жо́ўтай ржа́ва-жо́ўтае
ржа́ва-жо́ўтага
ржа́ва-жо́ўтых
Д.
ржа́ва-жо́ўтаму
ржа́ва-жо́ўтай
ржа́ва-жо́ўтаму
ржа́ва-жо́ўтым
В.
ржа́ва-жо́ўты (неадуш.) ржа́ва-жо́ўтага (адуш.)
ржа́ва-жо́ўтую
ржа́ва-жо́ўтае
ржа́ва-жо́ўтыя (неадуш.) ржа́ва-жо́ўтых (адуш.)
Т.
ржа́ва-жо́ўтым
ржа́ва-жо́ўтай ржа́ва-жо́ўтаю
ржа́ва-жо́ўтым
ржа́ва-жо́ўтымі
М.
ржа́ва-жо́ўтым
ржа́ва-жо́ўтай
ржа́ва-жо́ўтым
ржа́ва-жо́ўтых
Крыніцы:
piskunou2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
ржа́ва-ры́жы
прыметнік, якасны
адз.
мн.
м.
ж.
н.
-
Н.
ржа́ва-ры́жы
ржа́ва-ры́жая
ржа́ва-ры́жае
ржа́ва-ры́жыя
Р.
ржа́ва-ры́жага
ржа́ва-ры́жай ржа́ва-ры́жае
ржа́ва-ры́жага
ржа́ва-ры́жых
Д.
ржа́ва-ры́жаму
ржа́ва-ры́жай
ржа́ва-ры́жаму
ржа́ва-ры́жым
В.
ржа́ва-ры́жы (неадуш.) ржа́ва-ры́жага (адуш.)
ржа́ва-ры́жую
ржа́ва-ры́жае
ржа́ва-ры́жыя (неадуш.) ржа́ва-ры́жых (адуш.)
Т.
ржа́ва-ры́жым
ржа́ва-ры́жай ржа́ва-ры́жаю
ржа́ва-ры́жым
ржа́ва-ры́жымі
М.
ржа́ва-ры́жым
ржа́ва-ры́жай
ржа́ва-ры́жым
ржа́ва-ры́жых
Крыніцы:
piskunou2012.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
Ржа́вень ’крыніца на багністым глыбокім балоце’ (глыб., ДАБМ, камент., 42). Да ржа́ва (гл.). Суфікс ‑ень > як у крывень ’крывое поле’, прасцень ’простая дарога’ і інш. са значэннем адпаведнай прыметы (Сцяцко, Афікс. наз., 100).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ЗІМАРО́ДАКзвычайны
(Alcedo atthis),
птушка сям. зімародкавых атр. ракшападобных. Пашыраны ў Еўразіі і Паўн. Афрыцы. Жыве каля рэк, розных вадаёмаў з абрывістымі берагамі. На Беларусі рэдкі гнездавальны від, нар. назва рыбалоў. Трапляецца па ўсёй тэр., часцей на Пд і Пн. Занесены ў Чырв. кнігу.
Даўж. цела 18—19 см, маса 27—38 г. Галава вялікая, дзюба доўгая, прамая. Хвост кароткі. Апярэнне стракатае: зверху блакітна-зялёнае, надхвосце бліскуча-блакітнае, шырокая паласа ад дзюбы праз вока да патыліцы і горла — вохрыста-белаватая, брушка ржава-рыжае. Гняздуецца асобнымі парамі. Гнёзды ў норах. Нясе 5—8 яец. Корміцца дробнай рыбай. Зімуе ў краінах Міжземнамор’я, зрэдку каля незамёрзлых вадаёмаў.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
БАГУ́Н
(Ledum),
род кветкавых раслін сям. верасовых. Каля 10 відаў. Пашыраны ў халодных і ўмераных паясах Паўн. паўшар’я. На Беларусі ўсюды трапляецца багун балотны (Ledum palustre). Расце на сфагнавых балотах і ў забалочаных хваёвых лясах, утварае зараснікі.
Шматгадовазялёны куст выш. 30—120 см з прамастойным галінастым сцяблом. Верхавінкі маладых галінак, кветаножкі і лісце знізу ўкрытыя ржава-бурым лямцам. Лісце чаргаванае, лінейна-падоўжанае, на кароткіх чаранках, шчыльнае, скурыстае. Кветкі дробныя, белыя, адурманьвальна-духмяныя, у верхавінкавых парасонападобных шчытках. Плод — сухая шматнасенная каробачка. Лек. (адхарквальны сродак), інсектыцыдная і меданосная расліна. Мае ў сабе дубільныя і фарбавальныя рэчывы, ядавіты — гліказіды арбуцін і андрамедатаксін, да 7,5% эфірнага алею з рэзкім пахам і горкім смакам, які валодае раздражняльным і наркатычным дзеяннем, у значных дозах паралізуе нерв. Сістэму.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
аржа́
1. Балота з вадой, якая мае вокіслы жалеза (Зах. Бел.Др.-Падб., Слаўг., Смален.Дабр.). Тое ж ржа, ржа́ва (Слаўг.), аржа́вень (Кузн.Касп., Слаўг.), аржа́вец (Мядз.Лемц. Дыс., Слаўг., Смален.Дабр.).
2. Жыта Secale (Грыг. 1851).
3. Від пшаніцы (руск. полба, стар. оркиш), якую даўней сеялі і на Беларусі (Даль III, 257, Грынч. III, 63).
□в. Аржа́вец Чэр.
Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)
