Рабо́чы

назоўнік, уласны, неадушаўлёны, неасабовы, субстантываваны, ад’ектыўнае скланенне

адз.
м.
Н. Рабо́чы
Р. Рабо́чага
Д. Рабо́чаму
В. Рабо́чы
Т. Рабо́чым
М. Рабо́чым

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

рабо́чы¹, -ага, мн. -ыя, -ых, м.

Наёмны работнік, які займаецца вытворчай працай.

Высокакваліфікаваны р.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

рабо́чы

прыметнік, адносны

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. рабо́чы рабо́чая рабо́чае рабо́чыя
Р. рабо́чага рабо́чай
рабо́чае		 рабо́чага рабо́чых
Д. рабо́чаму рабо́чай рабо́чаму рабо́чым
В. рабо́чы (неадуш.)
рабо́чага (адуш.)		 рабо́чую рабо́чае рабо́чыя (неадуш.)
рабо́чых (адуш.)
Т. рабо́чым рабо́чай
рабо́чаю		 рабо́чым рабо́чымі
М. рабо́чым рабо́чай рабо́чым рабо́чых

Крыніцы: krapivabr2012, piskunou2012, prym2009, sbm2012, tsblm1996.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

рабо́чы

назоўнік, агульны, адушаўлёны, асабовы, субстантываваны, ад’ектыўнае скланенне

адз. мн.
м. -
Н. рабо́чы рабо́чыя
Р. рабо́чага рабо́чых
Д. рабо́чаму рабо́чым
В. рабо́чага рабо́чых
Т. рабо́чым рабо́чымі
М. рабо́чым рабо́чых

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, sbm2012, tsblm1996.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

рабо́чы², -ая, -ае.

1. Які мае адносіны да рабочага¹, рабочых, уласцівы ім.

Р. клас.

Р. рух.

Па-рабочаму (прысл.).

2. Які непасрэдна выконвае работу, пэўнае дзеянне.

Рабочыя часткі машыны.

Рабочыя пчолы.

3. Які жыве са сваёй працы; працоўны.

Р. чалавек.

4. Які служыць, прызначаны для работы, выкарыстоўваецца ў рабоце.

Р. інструмент.

Рабочае адзенне.

Р. стол.

5. Устаноўлены для работы, заняты работай (пра час).

Р. дзень.

Р. сезон.

○

Рабочая сіла — сукупнасць фізічных і духоўных магчымасцей чалавека, якія выкарыстоўваюцца ім у працэсе вытворчасці.

Рабочыя рукі — рабочыя, рабочая сіла.

Не хапае рабочых рук.

◊

У рабочым парадку (зрабіць, вырашыць што-н.) — у працэсе работы.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

рабо́чы I м., сущ. рабо́чий;

р. ад станка́ — рабо́чий от станка́;

падзённы р. — подённый рабо́чий

рабо́чы II прил., в разн. знач. рабо́чий;

р. рух — рабо́чее движе́ние;

р. клас — рабо́чий класс;

~чыя ру́кі — рабо́чие ру́ки;

~чая гіпо́тэза — рабо́чая гипо́теза;

~чая мо́ладзь — рабо́чая молодёжь;

р. час — рабо́чее вре́мя;

р. гарніту́р — рабо́чий костю́м;

○ р. дзень — рабо́чий день;

~чая сі́ла — рабо́чая си́ла;

◊ у ~чым пара́дку — в рабо́чем поря́дке

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

рабо́чы ​1, ‑ага, м.

1. Асоба, якая стварае матэрыяльныя каштоўнасці, працуючы на прамысловым прадпрыемстве: а) у капіталістычным грамадстве — прадстаўнік эксплуатуемага класа, пазбаўлены сродкаў вытворчасці; пралетарый; б) у сацыялістычным грамадстве — працоўны чалавек, што прафесійна займаецца вытворчай працай і належыць да рабочага класа, які з’яўляецца кіруючай сілай дзяржавы і валодае агульнанароднай уласнасцю на сродкі вытворчасці. Дзяржава рабочых і сялян.

2. Той, хто працуе па найму. Міхал — яму [ляснічаму] рабочых ставіў, І сенакосы яго правіў. Колас.

рабо́чы ​2, ‑ая, ‑ае.

1. Які мае адносіны да рабочага ​1, рабочых, належыць ім. Рабочая ўлада. Рабочы рэвалюцыйны рух. □ Ужо камунізм па Еўропе Тады не як прывід блукаў. Ужо з барыкады рабочай Ён свету свой сцяг паказаў. Куляшоў. // Уласцівы рабочаму ​1, такі, як у рабочага ​1. Рабочае жыццё. □ Нават рука .. [Нюры] была моцная, рабочая, з тоўстымі пальцамі і абрэзанымі да жывога пазногцямі. Дамашэвіч. // Які складаецца з рабочых. Рабочы клас. Рабочае асяроддзе. Рабочы калектыў. // Населены рабочымі. Рабочы квартал. Рабочы раён. Рабочы пасёлак.

2. Які жыве з работы сваіх рук, які з’яўляецца рабочым ​1; працоўны. Рабочы чалавек. Рабочы народ. Рабочая моладзь.

3. Які выконвае карысную работу; які выкарыстоўваецца для карыснай работы (пра жывёл). Рабочы конь. Рабочая жывёла.

4. Які робіць карысную работу, карыснае дзеянне (пра механізм, яго часткі). Рабочае кола. □ Кустарэз з актыўным рабочым органам сканструяваны савецкімі інжынерамі ўпершыню ў практыцы сусветнага машынабудавання. «Маладосць». // Звязаны з карыснай работай механізма, яго часткі. Рабочы ход. Рабочы рэжым рухавіка. Рабочы момант.

5. Які мае адносіны да работы (у 1, 2 і 4 знач.). Рабочы стаж. Рабочы настрой. Рабочы шум. // Прызначаны для работы. Рабочы кабінет. Рабочае месца. Рабочая вопратка. □ [Калгасны двор] падзелены на тры асноўныя сектары: складскі, рабочы і жывёлагадоўчы. Брыль. // Неабходны для работы; які ўзнікае ў працэсе работы. Рабочы інструмент. Рабочая гіпотэза. Рабочы праект. □ Аднойчы я ўзяў у рукі .. рабочы план і пажартаваў: — Вера Адамаўна, вы напісалі яго зусім не па форме. Ермаловіч. // Устаноўлены для работы, заняты работай (пра час). Рабочы сезон. □ Вясна, лета — час рабочы: Ары, касі, жні. Купала. Скончыўся рабочы дзень — ля будынка дырэкцыі завода пачуўся свісток, і адначасова загудзеў гудок на заводзе. Пестрак.

•••

Рабочая сіла гл. сіла.

Рабочы дзень гл. дзень.

Рабочы тыдзень гл. тыдзень.

Рабочы факультэт гл. факультэт.

Рабочыя рукі гл. рука.

У рабочым парадку гл. парадак.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

рабо́чы​I м Arbeiter m -s, -;

кваліфікава́ны рабо́чы Fácharbeiter m, gelérnter Arbeiter;

ка́дравы рабо́чы Stámmarbeiter m;

наёмны рабо́чы Lóhnarbeiter m;

заме́жны рабо́чы Gástarbeiter m;

калекты́ў рабо́чых Belégschaft f -, -en (на заводзе)

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

рабо́чы​II

1. Árbeiter-;

рабо́чы клас паліт Árbeiterklasse f -;

з рабо́чага асяро́ддзя aus der Arbeiterschaft;

2. (працоўны) Arbeits-;

рабо́чы дзень Árbeitstag m -(e)s, -e, Wérktag m;

3. тэх Árbeits-; Trieb-;

рабо́чае ко́ла Tríebrad n -(e)s, -räder;

рабо́чы ток Betríebsstrom m -(e)s;

рабо́чае напру́жанне Betríebsspannung f -, -en

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

Рабо́чы ’працоўны’, ’работнік’ (ТСБМ), ’прыстасаваны да пэўнага віду работы’, ’працалюбівы’: рабочы конь (Касп., Стан.; паст., вільн., Сл. ПЗБ), ’работнік’ (брасл., Сл. ПЗБ). Дзеепрыметнік ад рабіць (гл.), параўн. кароткую форму рабо́ч ’працалюбівы’: рабоч, да не багат (Сержп. Казкі); субстантывацыя адбылася, хутчэй за ўсё, пад уплывам рус. рабочий ’прадстаўнік рабочага класа; наёмны рабочы’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)