Пра- — прыйменная прыстаўка з градацыйным значэннем (гл. празелле, прарадзіма і пад). Агульнаславянскае, за выключэннем палаб. і н.-луж., параўн. рус., укр., ст.-рус., ст.-слав., балг., серб.-харв. пра‑, польск., чэш., славац., славен. pra‑. Прасл. *pra‑. Звязана чаргаваннем галосных з дзеяслоўнай прыстаўкай і прыназоўнікам *pro‑. Падаўжэнне галоснага адбылося, як мяркуе Сольмсен (KZ, 35, 468), на канцы слова па рытмічных прычынах. Роднаснае літ. prõ, прыназ., ст.-інд. prā‑ побач з prō‑, лац. prō ’перад’, ст.-в.-ням. fruo ’рана’ (Мюленбах-Эндзелін, 3, 400; Вальдэ-Гофман, 2, 364; Фасмер, 3, 351; ESSJ, 1, 205 і наст.).

Пра- — прыназоўнік і прыстаўка. Рус. про, про-, укр. про ’пра’, ст.-рус. про, про- ’дзеля’, ст.-слав. про‑, балг. про-, серб.-харв. про-, славен. pro‑, чэш. pro ’для’, pru‑. Праслав. pro, pro‑. Звязана аблаўтам з pra‑ (гл. папярэдні артыкул). Роднаснае ст.-прус. pra‑ ’цераз, для’, pra ’пра, пера-’, літ. pra‑ ’тс’, грэч. προ ’перад’, πρα‑, лац. pro‑ (prō), гоц. fra‑, нова-в.-ням. ver‑ ’пера-, за-’, ст.-інд. pra‑ ’перад, за-’ і г. д. (Траўтман, 229; Вальдэ-Гофман, 2, 364 і наст.; Фасмер, 3, 370; ESSJ, 1, 216 і наст.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

пра́

прыназоўнік

Крыніцы: krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

гурчэ́ць

‘журчаць; брахаць (пра сабак); мяўкаць (пра катоў); грымець (пра гром)’

дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне

Цяперашні час
адз. мн.
1-я ас. гурчу́ гурчы́м
2-я ас. гурчы́ш гурчыце́
3-я ас. гурчы́ць гурча́ць
Прошлы час
м. гурчэ́ў гурчэ́лі
ж. гурчэ́ла
н. гурчэ́ла
Загадны лад
2-я ас. гурчы́ гурчы́це
Дзеепрыслоўе
цяп. час гурчучы́

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

дапаміна́ць

‘памятаць пра каго-небудзь, што-небудзь, нагадваць, згадваць пра каго-небудзь, што-небудзь (дапамінаць пра каго-небудзь, што-небудзь, дапамінаць аб кім-небудзь, чым-небудзь)’

дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Цяперашні час
адз. мн.
1-я ас. дапаміна́ю дапаміна́ем
2-я ас. дапаміна́еш дапаміна́еце
3-я ас. дапаміна́е дапаміна́юць
Прошлы час
м. дапаміна́ў дапаміна́лі
ж. дапаміна́ла
н. дапаміна́ла
Загадны лад
2-я ас. дапаміна́й дапаміна́йце
Дзеепрыслоўе
цяп. час дапаміна́ючы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

дапамяну́ць

‘успомніць пра каго-небудзь, што-небудзь, нагадаць, згадаць пра каго-небудзь, што-небудзь (дапамянуць пра каго-небудзь, што-небудзь, дапамянуць аб кім-небудзь, чым-небудзь)’

дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. дапамяну́ дапамянё́м
2-я ас. дапамяне́ш дапаменяце́
3-я ас. дапамяне́ дапамяну́ць
Прошлы час
м. дапамяну́ў дапамяну́лі
ж. дапамяну́ла
н. дапамяну́ла
Загадны лад
2-я ас. дапамяні́ дапамяні́це
Дзеепрыслоўе
прош. час дапамяну́ўшы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

кугі́кнуць

‘кугакнуць, кігікнуць (пра птушак), рохкнуць, папіскваючы (пра парасят)’

дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. - -
2-я ас. - -
3-я ас. кугі́кне кугі́кнуць
Прошлы час
м. кугі́кнуў кугі́кнулі
ж. кугі́кнула
н. кугі́кнула
Дзеепрыслоўе
прош. час кугі́кнуўшы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

ко́хнуць

‘пра курыцу: квахтнуць; пра чалавека: вохкнуць’

дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. ко́хну ко́хнем
2-я ас. ко́хнеш ко́хнеце
3-я ас. ко́хне ко́хнуць
Прошлы час
м. ко́хнуў ко́хнулі
ж. ко́хнула
н. ко́хнула
Загадны лад
2-я ас. ко́хні ко́хніце
Дзеепрыслоўе
прош. час ко́хнуўшы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

хла́маць

‘есці (пра свіней або абразліва пра чалавека)’

дзеяслоў, пераходны/непераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Цяперашні час
адз. мн.
1-я ас. хла́маю хла́маем
2-я ас. хла́маеш хла́маеце
3-я ас. хла́мае хла́маюць
Прошлы час
м. хла́маў хла́малі
ж. хла́мала
н. хла́мала
Загадны лад
2-я ас. хла́май хла́майце
Дзеепрыслоўе
цяп. час хла́маючы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

пораде́ть сов., уст. (кому, о ком, о чём) пару́піцца (аб кім, аб чым, пра каго, пра што), падба́ць (аб кім, аб чым, пра каго, пра што), паклапаці́цца (аб кім, аб чым, пра каго, пра што), паспрыя́ць (каму, чаму), пастара́цца (для каго, для чаго).

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

папасы́паць

‘насыпаць чаго-небудзь; пайсці (пра дождж і пад.), хутка пайсці, пабегчы (пра многіх, многае)’

дзеяслоў, пераходны/непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. папасы́плю папасы́плем
2-я ас. папасы́плеш папасы́плеце
3-я ас. папасы́пле папасы́плюць
Прошлы час
м. папасы́паў папасы́палі
ж. папасы́пала
н. папасы́пала
Загадны лад
2-я ас. папасы́п папасы́пце
Дзеепрыслоўе
прош. час папасы́паўшы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)