прастая́ць

дзеяслоў, пераходны/непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. прастаю́ прастаі́м
2-я ас. прастаі́ш прастаіце́
3-я ас. прастаі́ць прастая́ць
Прошлы час
м. прастая́ў прастая́лі
ж. прастая́ла
н. прастая́ла
Загадны лад
2-я ас. прасто́й прасто́йце
Дзеепрыслоўе
прош. час прастая́ўшы

Крыніцы: dzsl2007, krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

прастая́ць, -таю́, -таіш, -таіць; -таім, -таіце́, -тая́ць; -то́й; зак.

1. Правесці або прабыць які-н. час стоячы (гл. стаяць у 1, 2, 4, 6, 8—10 знач.).

2. Прабыць у бяздзейнасці, у прастоі.

Цягнік прастаяў на раз’ездзе гадзіну.

3. Праіснаваць, не разбураючыся.

Гэты дом прастаіць яшчэ доўга.

|| незак. прасто́йваць, -аю, -аеш, -ае (да 1 і 2 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

прастая́ць сов., в разн. знач. простоя́ть;

гэ́ты дом до́ўга ~таі́ць — э́тот дом до́лго простои́т;

до́брае надво́р’е ~тая́ла два ты́дні — хоро́шая пого́да простоя́ла две неде́ли;

цягні́к ~тая́ў на раз’е́здзе дзве гадзі́ны — по́езд простоя́л на разъе́зде два часа́;

чака́ючы трамва́я, ~тая́ў паўгадзі́ны — ожида́я трамва́я, простоя́л полчаса́;

стано́к ~тая́ў цэ́лую зме́ну — стано́к простоя́л це́лую сме́ну

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

прастая́ць, ‑стаю, ‑стаіш, ‑стаіць; зак.

1. Правесці які‑н. час стоячы. Гадзіны са дзве прастаяў дзядзька Марцін каля дзвярэй. Колас. Хлопцы прастаялі пад ялінай хвілін дзесяць, а мо і больш. Шашкоў. // што. Прабыць на нагах да канца чаго‑н., адстаяць. [Жанчына] прастаяла імшу, не думаючы ні пра бога, .. ні пра што іншае. Чорны. // за чым. Правесці які‑н. час на якой‑н. рабоце, якая патрабуе стаячага становішча. Прастаяць усё жыццё за станком.

2. Прабыць на стаянцы, у лагеры і пад. які‑н. час. [Лейтэнант:] — У лагерах на станцыі Друць мы цэлае лета прастаялі. Васілевіч. / Пра поезд, параход і пад. У Оршы, на забітай вагонамі станцыі, эшалон прастаяў тры дні. Навуменка.

3. Прабыць які‑н. час без дзеяння, не функцыяніруючы. — Паехалі — сказаў Міхась, спрытна ўскочыўшы на сядзенне трактара. — І так доўга прастаялі. Шахавец. Замест трох дзён паравоз прастаяў у рамонце тры гадзіны! Зуб.

4. Заставацца без змен на працягу якога‑н. часу. Пагода прастаяла з месяц. // Праіснаваць які‑н. час, не разбураючыся. Пра такія хаты гавораць, што яна прастаіць вякі і ніколі не спарахнее. Хомчанка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

прастая́ць, прасто́йваць

1. (éine Zeit lang) stehen* vi (s, h); stehen bléiben*;

2. вайск. (éine Zeit lang) liegen* vi (h, s), stehen* (s, h);

3. (не працаваць) stíllstehen* аддз. vi (s)

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

прасто́йваць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае.

Незак. да прастаяць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

адстая́ць², -таю́, -таі́ш, -таі́ць; -таі́м, -таіце́, -тая́ць; -то́й; зак., што.

Прысутнічаючы дзе-н., прастаяць да канца.

А. на нагах увесь сеанс.

|| незак. адсто́йваць, -аю, -аеш, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

прасто́йваць несов., в разн. знач. проста́ивать; см. прастая́ць

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

пракле́нчыць

‘прастаяць на каленях’

дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне

Будучы час
адз. мн.
1-я ас. пракле́нчу пракле́нчым
2-я ас. пракле́нчыш пракле́нчыце
3-я ас. пракле́нчыць пракле́нчаць
Прошлы час
м. пракле́нчыў пракле́нчылі
ж. пракле́нчыла
н. пракле́нчыла
Загадны лад
2-я ас. пракле́нчы пракле́нчыце
Дзеепрыслоўе
прош. час пракле́нчыўшы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

вы́стаяць, -таю, -таіш, -таіць; -тай; зак.

1. што. Прастаяць доўга або з цяжкасцю.

В. чаргу за білетам.

В. на нагах цэлую змену.

2. перан. Не паддацца, вытрымаць, устаяць.

В. супраць ворага.

В. у барацьбе.

|| незак. высто́йваць, -аю, -аеш, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)