Verbum

анлайнавы слоўнік

пра́вый^I (противоположный левому)

1. прил. пра́вы;

2. сущ., полит. пра́вы, -вага м.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

пра́вый^II

1. (не виноватый) невінава́ты;

суд призна́л его́ пра́вым суд прызна́ў яго́ невінава́тым;

2. (справедливый) справядлі́вы; (правильный) пра́вільны; (резонный) слу́шны;

на́ше де́ло пра́вое спра́ва на́ша справядлі́вая;

3. (говорящий, поступающий правильно) / ты прав, вы пра́вы твая́ пра́ўда (ты ма́еш ра́цыю), ва́ша пра́ўда (вы ма́еце ра́цыю);

она́ оказа́лась права́ в свои́х подозре́ниях пра́ўда была́ яе́, калі́ яна́ падазрава́ла (яна́ ме́ла ра́цыю, калі́ падазрава́ла);

вы соверше́нно пра́вы ва́ша пра́ўда (вы ма́еце ра́цыю).

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

правый

Том: 27, старонка: 466.

Гістарычны слоўнік беларускай мовы (1982–2017)

правый

Том: 27, старонка: 467.

Гістарычны слоўнік беларускай мовы (1982–2017)

правы́ць

дзеяслоў, непераходны, закончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Будучы час
	адз.	мн.
1-я ас.	правы́ю	правы́ем
2-я ас.	правы́еш	правы́еце
3-я ас.	правы́е	правы́юць
Прошлы час
м.	правы́ў	правы́лі
ж.	правы́ла
н.	правы́ла
Загадны лад
2-я ас.	правы́й	правы́йце
Дзеепрыслоўе
прош. час	правы́ўшы

Крыніцы: dzsl2007, krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

правота́ невінава́тасць, -ці ж.; справядлі́васць, -ці ж.; пра́вільнасць, -ці ж.; слу́шнасць, -ці ж.; пра́ўда, -ды ж.; см. пра́вый^II.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ухі́л, -лу м., в разн. знач. укло́н;

пра́вы ўхіл — полит. пра́вый укло́н;

ле́вы ўхіл — полит. ле́вый укло́н;

шко́ла з маста́цкім ~лам — шко́ла с худо́жественным укло́ном;

адміністрацы́йны ўхіл — администрати́вный укло́н

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Bonorum vita vacua est metu

Жыццё сумленных людзей свабоднае ад страху.

Жизнь честных людей свободна от страха.

бел. Не рабі ліхога і не бойся нічога. Сумленне ‒ сіла чалавека. У каго сумленне чыстае, той спіць спакойна. Чыя душа часнаку не ела, тая пахнуць не будзе.

рус. У кого совесть чиста, тому ничего не страшно. Коль совесть чиста, спи спокойно до утра. Виноватый винится, а правый ничего не боится. Чистая совесть ‒ лучшая подушка. У кого совесть чиста, у того подушка под головой не вертится.

фр. A bien faire nul craindre (Когда хорошо делаешь, нечего бояться).

англ. A clear conscience is a coat of mail (Чистая совесть, как кольчуга). Clear conscience is a sure card (Чистая совесть ‒ верная карта).

нем. Ehrlich währt am längsten (У честного долгий век).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

правы́, -во́ў мн. права́;

вадзі́цельскія п. — води́тельские права́

пра́вы II пра́вый;

ён адчува́ў сябе́ ~вым — он чу́вствовал себя́ пра́вым;

загі́нуць у ~вым баі́ — поги́бнуть в пра́вом бою́;

◊ і краў і праў — вы́шел сухи́м из воды́

пра́вы III спец. прямосло́йный

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Пра́вы ’супрацьлеглы леваму; справядлівы, праўдзівы; невінаваты, маючы рацыю’ (ТСБМ, Ласт.), ’роўны’ (пін., Сл. ПЗБ), пра́ву ’прамы’ (ТС), ст.-бел. правы ’правы, неілжывы, невінаваты’ (Стан.), укр. пра́вий ’тс’, рус. пра́вый ’тс’, польск. prawy ’тс’, чэш., славац. pravý, в.-луж. prawy, н.-луж. pšawy ’тс’, славен. pravi ’правы, прамы; правільны’, серб.-харв. пра̏в, prȃvi ’прамы; невінаваты; правільны’, балг., макед. прав ’прамы, справядлівы, сапраўдны’, ст.-слав. правъ ’прамы; правільны, справядлівы’. Прасл. *pravъ(jь) звязваюць з *pьrvъ (гл. першы) і значэннем ’які стаіць наперадзе, першы’, корань той жа, што і ў *per (гл. перад) (Бязлай, 3, 105; Сной₂, 559); іншыя збліжэнні: лац. probus ’добры, сумленны, прыстойны’ (< *prō‑, гл. пра-), ст.-інд. prabhúh̥ ’выдатны; хто перавышае іншых’, ст.-англ. fram ’моцны, дзейны, смелы’, ст.-ісл. ’той, што стаіць наперадзе; хто імкнецца наперад’ (гл. Фасмер, 3, 352; ЕСУМ, 4, 551; БЕР, 5, 581). Паводле Мартынава (Балто-слав.-итал. изогл., 15–16; Язык, 61–62), роднаснае лац. pravus ’крывы, разбэшчаны, злавесны’, змяніўшаму значэнне ’прамы, спрыяльны’ на супрацьлеглае ў выніку семантычнай перабудовы. Першаснае значэнне ’прамы, просты’ лепш захавалася ў паўднёваславянскім арэале, аднак вядома і на іншых тэрыторыях, параўн. пра́ва ’прама’ (калінк., З нар. сл.). Згодна з Німчуком (Давньорус., 46), пераход ’прамы’ > ’правы’ звязаны са становішчам рук пры паказванні (“една випрямлена — prava, друга ненапружена — lěva”).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)