не́руш

назоўнік, агульны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 3 скланенне

адз.
Н. не́руш
Р. не́рушы
Д. не́рушы
В. не́руш
Т. не́рушшу
М. не́рушы

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

не́руш, -ы, Т -шшу, ж.

Што-н. некранутае (нявораная зямля, дзікі лес, грыбное месца і пад.); некранутая паверхня чаго-н.

Неаглядная н. тундры.

|| прым. не́рушны, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

не́руш ж., разг. (что-л. дикое, нетронутое) цели́к м.; (о земле — ещё) целина́; (о лесе — ещё) де́вственный лес

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

не́руш, ‑у, ДМ ‑у, Т ‑ам, м.; ‑ы, ДМ ‑ы, Т ‑шшу, ж.

Што‑н. некранутае (нявораная зямля, дзікі лес, грыбное месца і пад.). Сам гаспадар таксама меў свае абходы, выпраўляўся ў лес па грыбы, хоць трапіць на такі неруш і на такое мноства баравікоў, як давялося яму нядаўна, больш не здаралася. Колас. Дзядзька Мікола поўзаў на каленях, збіраў рыжыкі і гаварыў, што такую неруш сустрэў у жыцці ўпершыню. Хомчанка. // Некранутая паверхня чаго‑н. Мы ідзём у Кветчу, дзе жыве стары. Крочым вузенькай горкай сцежкаю, ад якой у абодва бакі разлягаюцца прасцягі снегавой нерушы. Карамазаў. // перан. Вобласць дзейнасці, у якой амаль нічога не зроблена. Чорны стварыў эпічную мову, натуральную ў вуснах кожнага чалавека .. Здабыўшы такі інструмент, Чорны пачаў працаваць заложна. Перад ім была неаглядная неруш. Лужанін.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

«Неруш»

т. 11, с. 294

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

не́руш ж разм горн Fste f -, -n, Pfiler m -s, -;

ахо́ўная не́руш Scherheitspfeiler m, Schtzpfeiler m

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

Не́руш ’глухое месца ў лесе, да якога цяжка дайсці’ (Сцяшк.). Ад не і рухаць ’кранаць, варушыць’, параўн. няру́шаны (нерушеный) ’цэлы, некрануты’ (Нас.), неру́ханы ’неараны’ (Сл. ПЗБ), невору́шэны ’некрануты’, не́воруш ’бязлюднае месца’ (ТС).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

не́руш Нярушанае грыбное месца (Я. Колас, 1952, т. 5, 462).

Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)

шумлі́васць, ‑і, ж.

Уласцівасць шумлівага. Шумлівасць клёнаў... Сіні, сіні лён... Сцяжынак росных трапяткая неруш... Лойка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

*Не́варуш, нёворушнеруш, бязлюднае месца’ (ТС). Да варушыць ’кратаць’, параўн. неворушэны ’некрануты’ (там жа), паралельнае ўтварэнне неруш (ад рухаць ’кратаць’).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)