Лютая (р., бас. Лясной) 6/479

Беларуская Савецкая Энцыклапедыя (1969—76, паказальнікі; правапіс да 2008 г., часткова)

лю́ты², -ая, -ае.

1. Злы, бязлітасны.

Л. вораг.

Л. звер.

2. перан. Вельмі моцны ў сваім праяўленні, невыказна цяжкі.

Лютая злосць.

Лютыя маразы.

|| наз. лю́тасць, -і, ж. (да 1 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

лю́ты

прыметнік, якасны

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. лю́ты лю́тая лю́тае лю́тыя
Р. лю́тага лю́тай
лю́тае		 лю́тага лю́тых
Д. лю́таму лю́тай лю́таму лю́тым
В. лю́ты (неадуш.)
лю́тага (адуш.)		 лю́тую лю́тае лю́тыя (неадуш.)
лю́тых (адуш.)
Т. лю́тым лю́тай
лю́таю		 лю́тым лю́тымі
М. лю́тым лю́тай лю́тым лю́тых

Крыніцы: krapivabr2012, piskunou2012, prym2009, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

лю́ты ​1, ‑ая, ‑ае.

1. Злы, крыважэрны (пра жывёл). Лютыя камары. Люты звер. □ З-за дрэў пазіралі лютыя тыгры, грывастыя львы і малпы. Грамовіч. Зазлаваны пан Чапкоўскі нацкаваў на яго лютых сабак. Бядуля. // Жорсткі, бязлітасны (пра чалавека, яго стан). Люты вораг. Лютая нянавісць. □ Жанчына ўстала з-за стала і, расставіўшы рукі са сцятымі кулакамі, ішла на .. [Морыса], лютая, раз’юшаная. Лынькоў. // перан. Няшчадны, кровапралітны (пра бітву, бой і пад.). І ў час, калі была трывога, Адною дружнаю сям’ёй Ішлі ў нялёгкую дарогу За родны край мы ў люты бой. Астрэйка.

2. перан. Які прычыняе нясцерпныя пакуты; невыказна цяжкі. Лютая смерць. Люты боль. □ [Бандароўна] ведае, што яе чакае лютая расправа, але нават і не думае прасіць літасці. Шкраба. // Які выражае жорсткасць, злосць. Люты позірк. Люты выгляд. □ Збялелыя губы [Гунава] дрыжалі і твар раз-поразу перасмыквала лютая грымаса. Самуйлёнак. // Суровы, крайне строгі. Люты нораў.

3. Вельмі моцны ў сваім праяўленні; сіберны (пра з’явы прыроды). Лютая сцюжа. Лютая бура. □ Над станцыяй гулялі студзеньскія мяцеліцы, вылі і стагналі лютыя ветры. Шчарбатаў.

лю́ты ​2, ‑ага, м.

Другі месяц каляндарнага года. Гэтай зімою .. [снегу] выпала мала, да самага лютага зямля ляжала амаль зусім голай. Васілёнак.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

пурга́, ‑і, ДМ ‑рзе, ж.

Моцная снегавая завея, завіруха. Гудзе, свішча, вые лютая паўночная пурга. Бяганская. Разбілі, расцерлі судн[а] .. ільдзіны Пад ярасны скогат пургі, непагоды... Колас.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

лю́ты I прил. лю́тый, свире́пый, жесто́кий; зве́рский;

~тая злосць — лю́тая зло́ба

лю́ты II м. февра́ль

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

rabid [ˈræbɪd] adj.

1. лю́ты, раз’ю́шаны, раз’я́траны;

rabid hatred шалёная/лю́тая няна́вісць

2. шалёны, ашале́лы;

a rabid dog шалёны саба́ка

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

tíerisch

a жывёльны, звяры́ны; перан. лю́ты

~er Hass — лю́тая [звяры́ная] няна́вісць

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

изуве́рка

1. (заця́тая, лю́тая) фанаты́чка, -кі ж.;

2. перен. недавя́рак, -рка м.; (изверг) вы́людак, -дка м.; (чудовище) пачва́ра ж.;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

БЯСЕ́ДНЫЯ ПЕ́СНІ,

застольныя песні, творы нар. лірыкі, якія спявалі ў застоллі. Рэгіянальныя назвы: гасцявыя, кірмашовыя, банкетовыя, пірушачныя песні. Значная колькасць іх сярод дажынкавых, талочных, радзінных песень, таму паводле функцыянальнай прыкметы адрозніваюць бяседныя песні пазаабрадавыя, каляндарна-абрадавыя і сямейна-абрадавыя. Маюць велічальныя матывы, у якіх услаўляюцца багаты стол, шчодрыя гаспадары, жаданыя госці. Ідэалізаваная карціна дастатку адлюстроўвае мару селяніна. У бяседных песнях пераважаюць сямейна-бытавыя матывы: нешчаслівае замужжа, жорсткі муж, лютая свякроў, ліхія суседзі і інш.

І.К.Цішчанка.

т. 3, с. 417

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)