лю́ты², -ая, -ае.
1. Злы, бязлітасны.
Л. вораг.
Л. звер.
2. перан. Вельмі моцны ў сваім праяўленні, невыказна цяжкі.
Лютая злосць.
Лютыя маразы.
|| наз. лю́тасць, -і, ж. (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
лю́ты
прыметнік, якасны
|
адз. |
мн. |
| м. |
ж. |
н. |
- |
| Н. |
лю́ты |
лю́тая |
лю́тае |
лю́тыя |
| Р. |
лю́тага |
лю́тай
лю́тае |
лю́тага |
лю́тых |
| Д. |
лю́таму |
лю́тай |
лю́таму |
лю́тым |
| В. |
лю́ты (неадуш.)
лю́тага (адуш.) |
лю́тую |
лю́тае |
лю́тыя (неадуш.)
лю́тых (адуш.) |
| Т. |
лю́тым |
лю́тай
лю́таю |
лю́тым |
лю́тымі |
| М. |
лю́тым |
лю́тай |
лю́тым |
лю́тых |
Крыніцы:
krapivabr2012,
piskunou2012,
prym2009,
sbm2012,
tsblm1996,
tsbm1984.
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
лю́ты 1, ‑ая, ‑ае.
1. Злы, крыважэрны (пра жывёл). Лютыя камары. Люты звер. □ З-за дрэў пазіралі лютыя тыгры, грывастыя львы і малпы. Грамовіч. Зазлаваны пан Чапкоўскі нацкаваў на яго лютых сабак. Бядуля. // Жорсткі, бязлітасны (пра чалавека, яго стан). Люты вораг. Лютая нянавісць. □ Жанчына ўстала з-за стала і, расставіўшы рукі са сцятымі кулакамі, ішла на .. [Морыса], лютая, раз’юшаная. Лынькоў. // перан. Няшчадны, кровапралітны (пра бітву, бой і пад.). І ў час, калі была трывога, Адною дружнаю сям’ёй Ішлі ў нялёгкую дарогу За родны край мы ў люты бой. Астрэйка.
2. перан. Які прычыняе нясцерпныя пакуты; невыказна цяжкі. Лютая смерць. Люты боль. □ [Бандароўна] ведае, што яе чакае лютая расправа, але нават і не думае прасіць літасці. Шкраба. // Які выражае жорсткасць, злосць. Люты позірк. Люты выгляд. □ Збялелыя губы [Гунава] дрыжалі і твар раз-поразу перасмыквала лютая грымаса. Самуйлёнак. // Суровы, крайне строгі. Люты нораў.
3. Вельмі моцны ў сваім праяўленні; сіберны (пра з’явы прыроды). Лютая сцюжа. Лютая бура. □ Над станцыяй гулялі студзеньскія мяцеліцы, вылі і стагналі лютыя ветры. Шчарбатаў.
лю́ты 2, ‑ага, м.
Другі месяц каляндарнага года. Гэтай зімою .. [снегу] выпала мала, да самага лютага зямля ляжала амаль зусім голай. Васілёнак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пурга́, ‑і, ДМ ‑рзе, ж.
Моцная снегавая завея, завіруха. Гудзе, свішча, вые лютая паўночная пурга. Бяганская. Разбілі, расцерлі судн[а] .. ільдзіны Пад ярасны скогат пургі, непагоды... Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
лю́ты I прил. лю́тый, свире́пый, жесто́кий; зве́рский;
~тая злосць — лю́тая зло́ба
лю́ты II м. февра́ль
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
изуве́рка
1. (заця́тая, лю́тая) фанаты́чка, -кі ж.;
2. перен. недавя́рак, -рка м.; (изверг) вы́людак, -дка м.; (чудовище) пачва́ра ж.;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
зло́ба злосць, род. зло́сці ж.;
◊
бе́шеная зло́ба лю́тая злосць, шалёная злосць;
дыша́ть зло́бой (на кого) ды́хаць зло́сцю (на каго);
зло́ба дня зло́ба дня;
по зло́бе па зло́сці;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
жесто́кий
1. (безжалостный, беспощадный) бязлі́тасны, лю́ты, жо́рсткі;
2. (очень сильный) страшэ́нны, лю́ты, жо́рсткі;
жесто́кая оши́бка страшэ́нная памы́лка;
жесто́кие моро́зы лю́тыя (страшэ́нныя) маразы́;
жесто́кая би́тва лю́тая (жо́рсткая) бі́тва;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
я́ростный
1. (полный гнева, разъярённый) лю́ты, разлютава́ны, раз’ю́шаны, зло́сны;
я́ростное мще́ние лю́тая по́мста;
я́ростный взгляд разлютава́ны (зло́сны) по́гляд;
2. (неистовый) шалёны;
я́ростная ата́ка шалёная ата́ка;
я́ростный ве́тер шалёны ве́цер.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
паме́ншаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак.
Стаць меншым па аб’ёму, колькасці, велічыні. Ды і ростам.. [Яцкевіч] нібы паменшаў: ну што гэта за мужчына, мне па плячо? Карпюк. Зблажэў не толькі матчын дом. Як бы папрысядалі, паменшалі памерамі ўсе навакольныя дамкі, хаціны, панадворкі, да дробязей знаёмыя з маленства. Навуменка. / у безас. ужыв. Парадзеў лес на берагах С[а]жа, паменшала і вады. Дуброўскі. // Стаць меншым па сіле, інтэнсіўнасці. У пакоі пацямнела, агонь у лямпе паменшаў — відаць, дагарала газа. Шахавец. Калі ж нарадзіліся Соня і Леначка, рэўнасць.. [Юркава] не толькі не паменшала, але стала яшчэ больш лютая. Карпаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)