курно́сы, -ая, -ае.

1. Кароткі і задзёрты (пра нос).

2. 3 кароткім і задзёртым носам.

К. твар.

|| наз. курно́сасць, -і, ж.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

курно́сы

прыметнік, якасны

адз. мн.
м. ж. н. -
Н. курно́сы курно́сая курно́сае курно́сыя
Р. курно́сага курно́сай
курно́сае		 курно́сага курно́сых
Д. курно́саму курно́сай курно́саму курно́сым
В. курно́сы (неадуш.)
курно́сага (адуш.)		 курно́сую курно́сае курно́сыя (неадуш.)
курно́сых (адуш.)
Т. курно́сым курно́сай
курно́саю		 курно́сым курно́сымі
М. курно́сым курно́сай курно́сым курно́сых

Крыніцы: piskunou2012, prym2009, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

курно́сы

назоўнік, агульны, адушаўлёны, асабовы, субстантываваны, ад’ектыўнае скланенне

адз. мн.
м. -
Н. курно́сы курно́сыя
Р. курно́сага курно́сых
Д. курно́саму курно́сым
В. курно́сага курно́сых
Т. курно́сым курно́сымі
М. курно́сым курно́сых

Крыніцы: nazounik2008, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

курно́сы, ‑ая, ‑ае.

Разм.

1. Кароткі і задзёрты (пра нос). Здаецца, і нос у яе быў раней курносы. Цяпер ён выцягнуўся. Сабаленка.

2. З кароткім і задзёртым носам. Курносае дзіця. □ Яшчэ маці не купіла Чаравічак — ходзіць босай, Яшчэ добра не аджыла Ад вяснушак твар курносы. Танк. / у знач. наз. курно́сы, ‑ага, м.; курно́сая, ‑ай, ж. — А ты, Курносая, падрастай, а то яшчэ так і застанешся недаросткам. Асіпенка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

курно́сы разм. stúpsnasig, stúmpfnasig

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

Курно́сы ’кірпаносы’ (Касп., Шатал., Жыв. сл.). Укр. курносий, рус. курносый, ст.-рус. кърноносъ ’тс’. Да карнаць (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Кірпано́сы ’курносы’ (ТСБМ, Мат. Гом.). Гл. кірпа, кірпаты.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Кірпа́ты ’курносы, малы, кароткі’ (ТСБМ, ТС, Мат. Гом., Янк. I, Шат., Мал., Гарэц.). Гл. кірпа, кірпаносы.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Курду́пель ’чалавек малога росту’ (Мат. Гом., З нар. сл., КЭС, лаг., Нар. лекс., ТС, Касп., Сцяшк. Сл.). Укр. курдупель ’тс’, польск. kurdupel ’тс’ хутчэй за ўсё запазычаны з беларускай або ўкраінскай мовы. Бел. курдупель ад курдупы (гл.). Складанае слова рэканструюецца як kъrno‑dupъ (параўн. kъrno‑nosъ ’курносы’). Падрабязна гл. Лабко, Бел.-польск. ізал., 72–73 з картай на с. 71. Гіпотэза аб балтыйскім паходжанні неверагодная. Літ. kurdùpelis само запазычана з бел. курдупель (параўн. Лаўчутэ. Балтизмы, 116).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Зачы́р ’паз у ніжняй частцы бочкі, цэбра’ (гродз., З нар. сл.). Паводле формы, бязафіксны наз. ад дзеяслова зачырыць (Касп.), зачырці. Знач. кораня чыр‑ павінна быць ’рэзаць’. Сапраўды, у Насовіча маем чыркаць (нажом) ’рэзаць’, чыркану́ць ’рэзануць’. Гэта, відаць, варыянт і.-е. кораня *(s)ker‑ ’рэзаць’ (Покарны, 1, 938 і наст.), да якога з рознымі чаргаваннямі ўзыходзяць, магчыма, куртаты, курносы, чарот (гл.), рус. черта, чертить, літ. kertù, kir̃sti ’сячы, удараць’ і які мае тут форму čir‑ (параўн. čersti, Трубачоў, Эт. сл., 4, 75–76); гл. яшчэ Фасмер, 4, 349.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)