куды́, прысл.

1. пыт. У якім напрамку?, у якое месца?

К. едзе аўтобус?

2. пыт. На што? для якой мэты? (разм.).

К. столькі цукру пайшло?

3. неазнач. У якое-н. месца, куды-н. (разм.).

Хлопцы пайшлі ў кіно, а можа, яшчэ к. падаліся.

4. адноснае. Ужыв. ў якасці злучніка:

а) у даданых сказах месца;

б) у даданых дапаўняльных сказах; у даданых азначальных сказах.

К. вецер вее, туды галлё гнецца.

Хто ведае, к. вядзе гэта дарога.

Усе павярнулі галовы ў той бок, к. накіраваўся бацька.

5. у знач. часц. (разм.). У спалучэнні з вышэйшай ступенню прыметнікаў і прыслоўяў абазначае: значна, намнога (разм.).

Гэта сукенка к. лепшая за тую.

6. у знач. часц. Выражае сумненне, немагчымасць чаго-н.

К. мне да вас!

◊

Куды каторы — у розныя бакі разляцецца, разбегчыся.

Куды ні кінь вокам (разм.) — усюды.

Хоць куды (у знач. вык.; разм.) — добры ва ўсіх адносінах, прыгодны да ўсяго.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

куды́

1. нареч. куда́;

к. ён ідзе́? — куда́ он идёт?;

к. пайшо́ў? Наза́д! — куда́ пошёл? Наза́д!;

к. прызна́чаць, туды́ і пае́ду — куда́ назна́чат, туда́ и пое́ду;

2. в знач. частицы куда́;

гэ́ты матэрыя́л к. ле́пшы — э́тот материа́л куда́ лу́чше;

◊ хоць к. — в знач. сказ. хоть куда́;

к. там! — а) куда́ там; б) како́е там!;

хто к. — кто куда́;

к. папа́ла — куда́ попа́ло;

к. но́гі нясу́ць — куда́ но́ги несу́т;

к. ве́цер дзьме — куда́ ве́тер ду́ет;

к. ні кінь во́кам — куда́ ни кинь гла́зом;

к. во́чы глядзя́ць — куда́ глаза́ глядя́т;

не ве́даць, к. во́чы дзець — не знать, куда́ глаза́ деть;

не ве́даць, к. ру́кі дзець — не знать, куда́ ру́ки деть;

к. груга́н касце́й не занясе́ — куда́ во́рон косте́й не занесёт

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

куды́, прысл.

1. пытальнае. У якім напрамку?, у якое месца? — Куды, дзядзька, ідзеш? — спытаў яго вартавы салдат. Якімовіч. — А цяпер куды? — спытала Святланка. — Дзе тое метро? Васілёнак. // У пытальна-клічных сказах, калі імкнуцца спыніць каго‑н. — Куды лезеш? Назад!

2. пытальнае. Разм. На што?, для якой мэты? Куды столькі грошай патрацілі?

3. неазначальнае. Разм. У якое-небудзь месца, куды-небудзь. — Дзе хлопцы? — Пайшлі ў кіно, а можа яшчэ куды падаліся.

4. адноснае. Ужываецца ў якасці злучніка: а) у даданых сказах месца (часам з суадноснымі словамі «туды», «там» у галоўным сказе). Святлела неба, і недзе там, куды бег паравоз, разгараўся ўжо новы дзень. Асіпенка. Куды вецер вее, туды галлё гнецца. З нар.; б) у даданых дапаўняльных сказах (часам з суадносным словам «тое» ў галоўным сказе). — Хто ведае, куды вядзе вось гэта шэрая вузкая дарога? Галавач; в) у даданых азначальных сказах. Усе чамусьці павярнулі галовы ў той бок, куды накіраваўся Грышка. Чарот; г) у даданым уступальным сказе ў спалучэнні з часціцамі «ні», «б ні». [Пытляваны:] А мяне куды ні пастаў, дык я ўсюды харош. Крапіва.

5. у знач. часціцы. Разм. У спалучэнні з вышэйшай ступенню прыметнікаў і прыслоўяў абазначае: значна, намнога. Гэта кніга куды цікавейшая за тую. □ — Гляджу я на нашу моладзь, і сэрца радуецца, — кажа ён. — Такія ўмовы для яе ўсюды створаны. Нам было куды цяжэй... «Звязда».

6. у знач. часціцы. Ужываецца пры пярэчанні або пры ўнясенні паправак да сваіх слоў (звычайна з паўтарэннем слова, якое аспрэчваецца). — Паедзеш у горад? — Куды там у горад! Працаваць трэба. // З давальным склонам асабовага займенніка і звычайна з інфінітывам ужываецца для вырашэння немагчымасці чаго‑н. Куды вам да яго! □ — Ай-ёй, куды яму беднаму без нагі... — пачала маці, але Міхась перапыніў яе. Брыль. А яму, дзеду Лукашу, куды было цягнуцца пехатою за блізкі свет. Якімовіч.

•••

Куды вочы глядзяць гл. вока.

Куды груган касцей не занясе гл. груган.

Куды каторы гл. каторы.

Куды ні кінь вокам гл. кінуць.

Куды ногі нясуць гл. нага.

Куды папала гл. папасці.

Не ведаць, куды (дзе) дзецца (падзецца) гл. ведаць.

Хоць куды (у знач. вык.) — добры ва ўсіх адносінах, да ўсяго прыгодны. Гэта ж не дом, а звон. Ды і астатнія пабудовы — хоць куды. М. Ткачоў.

Хто куды гл. хто.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

куды

Том: 16, старонка: 210.

16-210_1056_%D0%9A%D1%83%D0%B4%D1%8B.jpg

Гістарычны слоўнік беларускай мовы (1982–2017)

куды́ прысл

1. пыт wohín?;

куды́ ты ідзе́ш? wohín gehst du?;

2. займ адносн wohín; in den (die, das); in wélchen (wélche, wélches);

вёска, куды́ яны́ прыйшлі́ das Dorf, in das sie kamen;

куды́ ні wohín auch;

куды́ ні паглядзі́ш wohín man auch sieht;

3. у знач часц разм (значна) viel, bei wéitem;

куды́ лепш viel bésser; bei wéitem bésser;

хоць куды́! разм sehr schön!; príma;

куды́ табе́! (выказванне сумнення, адмаўлення) ach wo!, das kannst du ja gar nicht!;

куды́ табе́ раўня́цца з ім! du kannst dich doch nicht mit ihm vergléichen!;

куды́ там! ach wo!, das geht nicht! куды́ ні йшло́! mag sein!, méinetwegen!

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)

Куды́ ’ў якім напрамку?’ (ТСБМ, Нас., Шат., ТС, Сл. паўн.-зах., Яшк., З нар. сл., Грыг., Мал., Касп., Ян.). Укр. куди, рус. куда ’тс’, ст.-слав. кѫдоу, балг. къде, серб.-харв. ку̏д, славен. kód, польск. kędy, чэш. kudy, палаб. vuötkǫd ’адкуль’. Да прасл. kǫdy. Прасл. ot‑kǫdъ ’адкуль’ добра суадносіцца са ст.-прус. is‑quendau ’тс’. Такім чынам, балта-славянскае *kondau можна суаднесці з лац. unde ’адкуль’ (з *kunde, параўн. лац. alicunde, necunde) (параўн. Бернекер, 674; Траўтман, 111; ESSJ Sg, Sv. 2, 371; Тапароў, I–K, 77–79).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

абы-куды́, прысл.

Куды папала, куды-небудзь.

Ехаць а.

На экскурсію паслалі не а., а ў сталіцу.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

куды́-не́будзь, прысл.

Усё роўна куды; у няпэўнае месца.

К. паедзем.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

куды́-нікуды́, прысл.

У якое-небудзь месца.

Ну ходзім жа к.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

куды́-ко́лечы нареч., обл., см. куды́-не́будзь

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)