ко́рчыць

дзеяслоў, пераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне

Цяперашні час
адз. мн.
1-я ас. ко́рчу ко́рчым
2-я ас. ко́рчыш ко́рчыце
3-я ас. ко́рчыць ко́рчаць
Прошлы час
м. ко́рчыў ко́рчылі
ж. ко́рчыла
н. ко́рчыла
Загадны лад
2-я ас. ко́рчы ко́рчыце
Дзеепрыслоўе
цяп. час ко́рчачы

Крыніцы: tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

ко́рчыць,

гл. курчыць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ку́рчыць і ко́рчыць, ‑чу, ‑чыш, ‑чыць; незак., каго-што.

1. звычайна безас. Балюча зводзіць мышцы цела. Яго ўсяго курчыць. □ Будзе хвароба іх цела корчыць. Куляшоў. // перан. Разм. Выклікаць вельмі непрыемныя пачуцці. Калі .. [Сцяпан] чуў у хаце слова «млын» — яго адразу пачынала курчыць. Ракітны.

2. Згінаць, падгінаць. Ногі мае босыя, і я ад роснай золкасці, ідучы, курчу на нагах пальцы. Баранавых.

3. (корчыць); каго. Разм. Прыкідвацца кім‑н., строіць з сябе каго‑н. Уладусь корчыў з сябе шляхціца. Чарнышэвіч. [Арэхаў] быў мацнейшы, больш загартаваны і ўвесь час стараўся корчыць з сябе інтэлігента. Няхай.

•••

Лодара корчыць — гуляць, бяздзейнічаць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

карна́ціць

‘курчыць (корчыць) каго-небудзь, што-небудзь’

дзеяслоў, пераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне

Цяперашні час
адз. мн.
1-я ас. карна́чу карна́цім
2-я ас. карна́ціш карна́ціце
3-я ас. карна́ціць карна́цяць
Прошлы час
м. карна́ціў карна́цілі
ж. карна́ціла
н. карна́ціла
Загадны лад
2-я ас. карна́ць карна́цьце
Дзеепрыслоўе
цяп. час карна́цячы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

карэ́чыць

корчыць (курчыць) каго-небудзь, што-небудзь’

дзеяслоў, пераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 2-е спражэнне

Цяперашні час
адз. мн.
1-я ас. карэ́чу карэ́чым
2-я ас. карэ́чыш карэ́чыце
3-я ас. карэ́чыць карэ́чаць
Прошлы час
м. карэ́чыў карэ́чылі
ж. карэ́чыла
н. карэ́чыла
Загадны лад
2-я ас. карэ́ч карэ́чце
Дзеепрыслоўе
цяп. час карэ́чачы

Крыніцы: piskunou2012.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

Туліня́цца ‘хадзіць без справы’ (Сцяшк. Сл.), туліня́цца, туляня́цца ‘туляцца’ (паст., лід., Сл. ПЗБ). Хутчэй за ўсё, утворана ў выніку кантамінацыі тулі́цца ‘хавацца’ або туля́цца ‘бадзяцца’ і туня́цца ‘тс’, гл. Магчымая паралель — рэз’ян. tulíniti se ‘круціцца, віраваць (пра ваду)’, tulîn ‘вір’, якія Сной (Бязлай, 4, 247) адносіць да tulitiкорчыць, прыгібаць’, гл. туліць.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

schief

1.

a

1) ко́сы, крывы́, нахі́льны

ein ~es Lächeln — ко́сая [крыва́я] усме́шка

ein ~es Gescht mchen [zehen*] — зрабі́ць нездаво́лены твар, ко́рчыць грыма́сы

auf die ~e Bahn gerten* [kmmen*] — каці́цца па нахі́льнай пло́скасці

~ und krumm wrden — зго́рбіцца (ад цяжкай працы)

2) фальшы́вы

ein ~er Verglich — няўда́лае параўна́нне

in iner ~ en Lge sein — быць у склада́ным [двухсэнсо́ўным] стано́вішчы

2.

adv ко́са, кры́ва (тс. перан.)

~ und krumm — ≅ ва ўсе бакі́, туды́ і сюды́, бязла́дна

◊ sich ~ lchen — кача́цца ад сме́ху

j-m etw. ~ nhmen* — пакрыўдзіцца на каго́-н. за што-н.

~ ghen* — не атры́млівацца

die Sche wird ~ ghen — спра́ва ско́нчыцца дрэ́нна

~ gewckelt — які́ памылцеца, які́ ўве́дзены ў зман

~ legen*разм. памыля́цца

~ trten* — стапта́ць абу́так

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

spelen

vt, vi

1) гуля́ць

Ball ~ — гуля́ць у мя́ч(ык)

falsch ~ — разм. махлява́ць, ашу́кваць

j-m etw. aus der Та́sche — ~ разм. вы́цягнуць у каго́-н. што-н. з кішэ́ні

2) (і)гра́ць; выко́нваць

die rste Gige ~ — ігра́ць пе́ршую скры́пку (тс. перан.)

3) раздгрываць, прытвары́цца, прыкі́нуцца, стро́іць з сябе́

den (grßen) Herrn ~ — ко́рчыць з сябе́а́жнага) па́на

4) mit (D) жартава́ць [ба́віцца] (чым-н.)

er lässt nicht mit sich ~ — ён не дазвалце жартава́ць з сябе́

5) адбыва́цца, раздгрывацца

die Hndlung spielt in Berln — дзе́янне [падзе́я] адбыва́ецца ў Берлі́не

6) гуля́ць, блішча́ць, пераліва́цца (пра каштоўныя камяні і г.д.)

ins Bläuliche ~ — мець сі́няе aдце́нне, адліва́ць сі́нім

deser Diamnt spielt schön — гэ́ты брылья́нт чы́стай вады́

in llen Frben ~ — пераліва́ць усі́мі ко́лерамі вясёлкі [ра́дугі]

sinen Witz ~ lssen* — выто́нчвацца ў во́стрых жа́ртах

sie ließ lle hre Künste ~ — яна́ пусці́ла ў ход усе́ свае́ ча́ры

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)