Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
капці́ць, капчу, копціш, копціць; незак.
1. Выдзяляць копаць, сажу пры гарэнні; куродымець. Дзве вісячыя лямпы задыхаліся ўгары ад сціснутага паветра, міргалі і капцілі.Васілевіч.
2.што. Пакрываць копаццю, сажай. Хутка газавыя лямпы пакінуць капціць столі калгасных дамоў.Шахавец.
3.што. Разм. Абкурваць дымам, вэндзіць (мяса, рыбу і інш.). [Шышак] хапае будачніку, каб па вясне капціць кумпякі, а ў чэрвеньскія вечары бараніцца ад камароў, заедзі куродымам.Навуменка.
•••
Капціць неба — жыць без мэты, без справы, не прыносячы карысці грамадству.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
капці́ць
1. (куродымець) rúßen vi;
2. (пакрывацьсажай) mit Ruß schwärzen, berúßen vt;
3.разм (вэндзіць) räuchern vt;
◊ капці́ць не́ба ≅ dem Hérrgott die Táge stéhlen*, dem líeben Gott die Zeit stéhlen*; die Zeit tót¦schlagen* аддз
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)
капце́ць, капціць; незак.
Разм.
1. Тое, што і капціць (у 1 знач.). Лямпы, што віселі пад столлю, хліпалі, капцелі.Шамякін.Газа была не чыстая, святла давала мала, капцела многа.Новікаў.
2.перан. Жыць без мэты, без справы. — Людзі горы варочаюць, а вы? .. Дармаедамі думаеце век капцець...Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
капці́цца, капчуся, копцішся, копціцца; незак.
1. Пакрывацца слоем копаці, сажы.
2.Зал.дакапціць (у 2, 3 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Капту́шка ’газоўка’ (талач.Шатал.), да капціць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вандзі́ць ’вэндзіць’, вандзоны ’вэнджаны’ (Шатал.). Паланізм, акцэнталагічна збліжаны з іншым дзеясловам (напрыклад, русізмам капціць). Да польск.wędzie (Кюнэ, Poln., 113; Брукнер, 608).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ *Праве́ндзіцца, провендытыс, провэндытысь ’мала што зрабіць’ (пін., драг., Бел.-рус. ізал.). На думку Клімчука (там жа, 52), суадносіцца з рус.дыял.веньгаться ’рабіць павольна, бязладна; поркацца’. Хутчэй, экслрэсіўнае ўтварэнне на базе польск.wędzić ’капціць, вэндзіць’, гл. вэндзіцца ’марудзіць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сму́ніць ‘пацерці звітую вяроўку, каб зрабіць яе больш мяккай’, ‘трапаць абутак, адзежу; зношваць збрую’ (Нік. Очерки), сьму́ніць ‘церці, выціраць’, сюды ж асму́ніць ‘абсмыгаць, абцерці, абтрапаць’ (Ласт.). Параўн. рус.-ц.-слав.присмѧнѫти ‘прывянуць’, присмѧдитисѧ ‘прыгараць’. Вытворнае ад прасл.дыял.*smǫditi ‘паліць, капціць, вэндзіць’, якое лічыцца фанетычным варыянтам *svǫditi ‘тс’, суадноснага з svęděti ‘быць высушаным, знаходзіцца ў гарачыні’, што ўзыходзіць да і.-е.*(s)u̯endh‑ ‘памяншацца, убываць, вянуць’. Змена sv > sm пад уплывам слоў тыпу смала, смага (гл.). Параўн. укр.дыял.сму́дитися ‘смажыцца, пражыцца’, польск.smądzić ‘вэндзіць’, swędzić ‘свярбець’, smędzić się ‘ледзве гарэць’, в.-луж.smudźić ‘смаліць’, н.-луж.smuźiś ‘абпальваць, смаліць’, чэш.smouditi ‘паліць, капціць’, славац.smudiť ‘чадзіць, капціць’, серб.-харв.сму́дити ‘смаліць; абпальваць’, славен.smoditi ‘паліць, прыпальваць’, балг.смъдя́ ‘свярбець’, макед.смади ‘абпальваць’, роднасныя ст.-англ.swindan ‘знікаць, прападаць’, ням.schwinden ‘тс’. Гл. Глухак, 567; SEK, 4, 330; Бярнар, Бълг. изсл., 265–266; Шустар-Шэўц, 1324; ЕСУМ, 5, 330–331. Параўн. смурыжыць (гл.).