Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
здра́да, -ы, М -дзе, мн. -ы, здрад, ж.
1. Здрадніцтва інтарэсам радзімы, пераход на бок ворага.
З. радзіме.
2. Парушэнне вернасці каму-, чаму-н.
З. сябру.
З. ідэалам.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
здра́даж. изме́на; преда́тельство ср.
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
здра́да, ‑ы, М ‑дзе, ж.
1.Дзеяннепаводледзеясл. здраджваць — здрадзіць (у 1 знач.); вераломства. А калі б я парушыў прысягу, Гнеў сяброў хай мяне не міне, Хай ад рук партызанаў я лягу, Пакарайце за здраду мяне.Астрэйка.
2.Дзеяннепаводледзеясл. здраджваць — здрадзіць (у 2 знач.). Здрада ідэалам. □ Як самае нікчэмнае падзенне, народная мудрасць асуджае здраду звычаям свайго народа.Шкраба.// Парушэнне сямейнай вернасці, вернасці ў каханні. Урэшце рэшт скончылася тым, што дзяўчына знайшла больш уважлівага хлопца і вышла замуж. Андрэй балюча перажываў здраду.Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
здра́даж.
1. (вераломства) Verrát m -(e)s (чаму-н. an D);
дзяржа́ўная здра́да Hóchverrat m, Lándesverrat m;
учыні́ць здра́ду Verrát üben [begéhen*];
2. (нявернасць) Úntreue f -; Éhebruch m -(e)s -, brüche (шлюбная, сямейная);
3.Ábkehr f - (ідэаламі г. д. von D)
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
здра́да
(польск. zdrada)
пераход на бок ворага; парушэнне вернасці каму-н., (напр. з. радзіме, з. ідэалам).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
здрада
Том: 12, старонка: 187.
Гістарычны слоўнік беларускай мовы (1982–2017)
Здра́да ’пераход на бок ворага’. Рус.смал., варонеж., паўд., зах.зра́да, укр.зра́да ’здрада’, польск.zdrada, чэш., славац.zrada. Ст.-бел.здрада, зрада (з 1509 г.). У Насовіча здра́да ’здрада’, але зра́да ’агульная згода’, ’змова’, ’здрада’. Форма з устаўным ‑д‑ толькі ў бел. і польск., верагодна, бел.здрада < польск.zdrada ужо ў ст.-бел. (Булыка, Запазыч., 120). Форма ўключае корань rad‑ ’савет’ (гл. рада), прэфікс з‑ (< *jьz‑), відаць, гэта аддзеяслоўны (jьzraditi) назоўнік. Параўн. ням. з блізкай унутранай формай Ver‑rat ’здрада’ = ’раз + рада’. Значэнні ’згода’, ’змова’ звязаны з унутранай формай. У групе zr‑d устаўное (Карскі, 1, 353) у выніку уяўнай архаізацыі. Здрадца з суф. ‑ца (Гіст. лекс., 99), як і здрада, з польск. у ст.-бел. Меркаванне пра рад < *ręd (Крыўчык, Труды яз., 35) не адпавядае зах.-слав. фактам, дзе rad не можа быць з ręd. Брукнер, 650; Голуб-Копечны, 439; Махэк₂, 505; Фасмер, 2, 105.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ЗДРА́ДА ДЗЯРЖА́ВЕ,
асабліва небяспечнае дзярж. злачынства. Паводле КК Рэспублікі Беларусь — дзеянне, наўмысна ўчыненае грамадзянінам рэспублікі на шкоду яе знешняй бяспекі, суверэнітэту, тэр. недатыкальнасці, абараназдольнасці. Выяўляецца ў выдачы дзярж. або ваен. тайны замежнай дзяржаве. шпіянажы, пераходзе на бок ворага ў час вайны або ўзбр. канфлікту, аказанні замежнай дзяржаве дапамогі ў правядзенні дзейнасці супраць сваёй дзяржавы шляхам учынення асабліва небяспечных дзярж. злачынстваў па заданні органаў або прадстаўнікоў замежнай дзяржавы. Крымін. адказнасць за З.дз. настае з 18-гадовага ўзросту, у якасці пакарання можа быць прызначана пазбаўленне волі на тэрмін ад 10 да 15 гадоў з канфіскацыяй маёмасці або смяротная кара. Вызваляецца ад крымін. адказнасці асоба, завербаваная замежнай разведкай для правядзення варожай дзейнасці супраць сваёй дзяржавы, калі яна ў выкананне атрыманага злачыннага задання ніякіх дзеянняў не зрабіла і добраахвотна заявіла органам улады пра сваю сувязь з замежнай разведкай.
