замо́к, -мка́, мн. -мкі́, -мко́ў, м.
1. Прыстасаванне для запірання чаго-н. на ключ.
Дзвярны з.
Заперці дзверы на з.
За сямю (дзесяццю) замкамі (перан.: старанна схаваны). На замку (запёрта). Граніца на замку (перан.: надзейна абаронена).
2. Затвор агнястрэльнай зброі.
З. гарматы.
3. Спосаб змацавання частак драўляных канструкцый (спец.).
4. Верхняя злучальная частка аркі, скляпення (спец.).
|| прым. замко́вы, -ая, -ае (да 2—4 знач.; спец.) і замо́чны, -ая, -ае (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
замо́к, -мка́ м.
1. замо́к;
дзвярны́ з. — дверно́й замо́к;
шпунтавы́ з. — шпунтово́й замо́к;
2. воен. затво́р, замо́к;
гарма́тны з. — оруди́йный замо́к;
3. плотн. ла́па ж.;
◊ пад замко́м — под замко́м;
за сямю́ замка́мі — за семью́ замка́ми
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
замо́к замо́к, -мка́ м.;
◊
под замко́м пад замко́м.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
за́мок за́мак, -мка м.;
◊
возду́шные за́мки паве́траныя за́мкі.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
замо́к, ‑мка, м.
1. Прыстасаванне для запірання на ключ чаго‑н. (дзвярэй, чамаданаў і пад.). Дзвярны замок. Вісячы замок. Унутраны замок. // Засцежка на бранзалеце, ланцужку і пад. // Разм. Від засцежкі ў адзенні. Замок-маланка.
2. Спец. Дэталь у некаторых відах агнястрэльнай зброі, пры дапамозе якой робіцца выстрал. Замок гарматы. □ [Дубінін] з кулямётам пачаў адпаўзаць .., а калі выбіўся з сілы, кулямёт укінуў у варонку ад бомбы, а замок узяў з сабою. Гурскі.
3. Спосаб злучэння частак драўляных канструкцый. Рубіць вугал у замок.
4. У архітэктуры — цэнтральны камень аркі, скляпення.
•••
За сямю (дзесяццю) замкамі — старанна схаваны, надзейна ахоўваецца.
Пад замком (на замку) — замкнуты. Сельмаг цэлы дзень на замку, бо прадаўшчыца таксама пайшла за жняяркай. Брыль.
Сядзець пад замком гл. сядзець.
Трымаць пад замком гл. трымаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
замо́к м Schloss n -es, Schlösser; Verschlúss m -es, -schlüsse (засцежка, засаўка, затвор);
дзвярны́ замо́к Türschloss n;
францу́зскі [аўтаматы́чны] замо́к Sélbstschließer m -s, -, Schnappschloss n;
паве́сіць замо́к ein Schloss vórhängen;
зачыні́ць на замо́к (ver)schlíeßen* vt, éinschließen* vt;
пад замко́м únter Verschlúss;
◊ пад сямю́ замка́мі hínter Schloss und Ríegel
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Замо́к ’прыстасаванне для запірання’. Рус., укр. замо́к, польск. zamek, серб.-луж. zamk, чэш. zamek, славац. zamka, zámok ’тс’, славен. zamka ’пятля’, серб.-харв. за̑мка ’пастка, пятля’, балг. дыял. за̀мка ’вузел’, ’пятля’, макед. замка ’сіло, пастка’. Ст.-слав. замъкнѫти ’замкнуць’, ц.-слав. замъкъ ’замок’. Ст.-рус. замъкъ (XII ст.) ’замок’. Ст.-бел. замок (Скарына). Паўн.-слав. бязафіксны назоўнік zamъkъ ад дзеяслова za‑mъk‑nǫ‑ti (гл. імкнуць), дзе прэфікс надаваў значэнне адмежавання (як у замінаць).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
вися́чий віся́чы;
вися́чий замо́к віся́чы замо́к.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
навясны́, -а́я, -о́е.
Прыстасаваны для навешвання.
Н. замок.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
партфе́льны портфе́льный;
п. замо́к — портфе́льный замо́к
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)