ди́во разг. дзі́ва, -ва ср.;

◊

ди́во ди́вное нар.-поэт. дзі́ва-дзі́ўнае;

ди́ву дава́ться дзіві́цца;

на ди́во на дзі́ва;

что за ди́во што за дзі́ва.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

диво

Том: 8, старонка: 88.

img/08/08-088_0482_Диво.jpg

Гістарычны слоўнік беларускай мовы (1982–2017)

наўздзі́ў нареч. на ди́во

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Дзі́ва ’дзіва’. Параўн. рус. ди́во, укр. ди́во, польск. dziwo, серб.-харв. ди̑во, ст.-слав. диво. Прасл. *divo ’тс’. Сувязі са слав. *divati, *diviti, *divъ. Гл. Фасмер, 1, 513; Бернекер, 1, 202–203; Трубачоў, Эт. сл., 5, 33–34. Параўн. мн. л. у рус. дыял. дивеса́. Магчыма, бел. дзіво́сны паходзіць ад дзіво́сы (мн. л.), што нагадвае форму мн. л. у старых асноў на ‑es‑. Ад *divo ўтворан прыметнік на ‑ьnъ *divьnъ (бел. дзі́ўны і інш.). Агляд у Трубачова, Эт. сл., 5, 36–37. Таксама дзеяслоў *diviti, *diviti sę, паводле Трубачова (там жа, 33), утворан ад *divo.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

кум м. кум;

◊ к. каралю́ — кум королю́;

ба́чыў к. со́нца! — э́ко ди́во!

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

дзі́ва I ср. (то, что вызывает удивление) чу́до, ди́во, дико́вина ж.; дико́винка ж.; не́видаль ж.;

вось гэ́та дык дз.! — вот так чу́до (ди́во, дико́вина, дико́винка)!;

паду́маеш, дз. тако́е! — ирон. поду́маешь, не́видаль кака́я!;

2. в знач. сказ. ди́во, удиви́тельно, стра́нно;

не дз., што ён не прыйшо́ў — не ди́во (не удиви́тельно), что он не пришёл;

◊ на дз. — на ди́во, на удивле́ние;

дз. што! — ещё бы!;

гэ́та не дз. — э́то не удиви́тельно;

што за дз.! — ничего́ удиви́тельного; что за не́видаль!;

дз. дзі́ўнае — ди́во ди́вное; чудеса́ да и то́лько!;

про́ста дз.! — про́сто чу́до!;

дзі́ву да́цца — диву да́ться;

вось дз.! — вот не́видаль!

дзі́ва II ж., театр., уст. ди́ва

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

э́кий разг. ах, які́; вось (які́); такі́;

э́кий шалу́н! ах, які́ дураслі́вец!, вось (які́) дураслі́вец!;

э́ко ди́во! вось (яко́е) дзі́ва!;

э́кая (э́ка) ва́жность! ах, яка́я вялі́кая ва́жнасць!, така́я ва́жнасць!

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

удивле́ние здзіўле́нне, -ння ср.; (диво) дзі́ва, -ва ср.;

от удивле́ния ад здзіўле́ння;

с удивле́нием са здзіўле́ннем, (удивлённо) здзі́ўлена;

на удивле́ние на дзі́ва, на здзіўле́нне;

к велича́йшему удивле́нию на веліза́рнае здзіўле́нне;

что за удивле́ние! што за дзі́ва!;

приводи́ть, привести́ в удивле́ние дзіві́ць, здзіві́ць;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Лы́ка 1, лы́ко, лэ́ко, лы́чка ’луб з карой маладых, лісцевых дрэў (ліпы, лазы), з якога плялі лапці’, ’вязка, нізка’ (ТСБМ, Шат., Бес., Яруш., Бяльк., Сцяшк., ТС, Сл. ПЗБ), лы́кі ’скруткі лыка’ (Касп.). Укр. ли́ко, рус. лы́ко, лы́ка (ж. род), польск. łyko ’тс’, lyka ’путы, няволя’, н.-, в.-луж. łyko, łyka ’лыка’, чэш. lýko ’тс’, ’вяроўка з лыка’, славац. lyko, славен. líkọ, lȋčje, серб.-харв. ли̏ка, устар. ли̏ко, макед. лико, лика, балг. ли́ко, лика́ ’тс’, ’вяроўка з лыка’, ’канапляная, шаўковая нітка’; рус. разан. лы́ко і макед. радопск. лика ’ліпа’. Прасл. lyko унутраны слой кары з маладых дрэў (ліпы)’ (Слаўскі, 5, 401–405 з аглядам л-ры). З і.-е. паралелей захаваліся толькі балт. з другасным ‑n‑: літ. lùnkas, лат. lûks ’лыка’, ст.-прус. lunkan ’тс’ і, паводле некаторых этымолагаў (гл. Фасмер, 2, 540–541), таксама ст.-інд. lúñcati ’рве, лушчыць, здзірае, лупіць’, ст.-в.-ням. lō (род. склон lōwes) ’мяздра, лыка’, — усе да і.-е. lū‑k‑o < *leuk‑ ’светлы’ (Трубачоў, Ремесл. терм., 164–166). Сюды ж лы́чышнік ’лычнік, які дзярэ лыкі на продаж’ (Бяльк.). Гл. таксама Скок (2, 301), Шустар-Шэўц, 11, 783; Бязлай, 2, 141; БЕР, 3, 400.

Лы́ка 2 ў выразе: лы́ка ты сьвіноя (Шат.). Да лыч 2 (гл.).

Лы́ка воўчае ’ваўчаягада звычайная, Daphne mezereum L.’ (віц., барыс., мін., Кіс.). Укр. лико вовче, польск. wilcze łyko, н.-луж. wʼelkowe łyko, чэш. vlčí lýko, серб.-харв. лико ву̀чје, балг. диво лико ’тс’, славен. volčja lika ’бружмель лясны’. Прасл. vl̥ʼčje lyko ’ваўчаягада звычайная’. Аналагічна ням. Wolfsbast ’тс’ (Слаўскі, 5, 404; Махэк, Jména, 152).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

чу́до ср. (мн. чудеса́)

1. цуд, род. цу́ду м.; (диво) дзі́ва, -ва ср.;

соверши́ть чу́до зрабі́ць цуд;

чу́дом спасти́сь от сме́рти цу́дам вы́ратавацца ад сме́рці;

каки́м-то чу́дом не́йкім дзі́вам (цу́дам);

чудеса́ герои́зма цу́ды гераі́зму;

чу́до иску́сства, те́хники цуд маста́цтва, тэ́хнікі;

2. в знач. сказ. дзі́ва, дзі́ўна;

э́то про́сто чу́до! гэ́та про́ста дзі́ва!;

чу́до, что дзі́ва (дзі́ўна), што;

◊

чу́до-богаты́рь цу́да-во́лат;

чудеса́ в решете́ цу́ды ў рэ́шаце.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)