го́ра, -а, н.
1. Глыбокі жаль, смутак.
Захварэць з г.
2. Тое, што і няшчасце.
У мяне вялікае г.
3. Жыццёвыя няўдачы, мукі, нястача.
Г. не знаць.
Цярпець г.
◊
Глынуць гора (разм.) — перажыць многа цяжкасцей.
Заліць гора (разм.) — напіцца з гора.
З горам папалам (разм.) — з вялікай цяжкасцю.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
гора́ в разн. знач. гара́, -ры́ ж.;
вдали́ видне́лись горы удалечыні́ відне́ліся го́ры;
сне́жная гора́ сне́жная гара́;
горы книг го́ры кніг;
жить в гора́х жыць у гара́х;
◊
кати́ться по́д гору апуска́цца, занепада́ць;
не за гора́ми не за гара́мі;
пир горо́й банке́т на ўвесь свет;
стоя́ть горой стая́ць гаро́й;
сули́ть золоты́е горы абяца́ць залаты́я го́ры;
как гора́ с плеч як гара́ з плячэ́й;
как на ка́менную гору (наде́яться, опира́ться) як на каме́нную гару́ (спадзява́цца, апіра́цца);
гора́ на душе́ (лежи́т) гара́ на душы́ (ляжы́ць);
горы воро́чать го́ры варо́чаць;
не за гора́ми не за гара́мі;
гора́ родила́ мышь погов. гара́ нарадзі́ла мыш.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
го́ра ср.
1. го́ре;
2. нужда́ ж.; лише́ние;
3. разг. (в сложных словах) го́ре-...;
г.-паляўні́чы — го́ре-охо́тник;
4. разг., в знач. сказ. го́ре, беда́;
г. з ім — го́ре (беда́) с ним;
◊ і г. ма́ла — и го́ря ма́ло;
глыну́ць (ця́пнуць) г. — хлебну́ть (тя́пнуть) го́ря;
про́ста г. — су́щее (пря́мо, про́сто) наказа́ние;
г. го́ркае — го́ре го́рькое;
г. гарава́ць — го́ре горева́ть (мы́кать);
г. мне! — го́ре мне!;
на маё г. — на мою́ беду́;
(і) смех і г. — (и) смех и го́ре;
з го́рам напала́м — с го́рем попола́м;
памагчы́ го́ру — помо́чь го́рю;
г. мучы́ць ды жыць ву́чыць — посл. го́ре му́чит да жить у́чит;
у го́ры жыць ды з пе́рцам е́сці — погов. ирон. в го́ре жить и с пе́рцем есть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
го́ра, ‑а, н.
1. Стан глыбокага смутку, душэўнага болю, выкліканы якім‑н. няшчасцем. Маці ў горы і бацька ў горы — Сын, Васілёк, трэці дзень ужо хворы. Панчанка. На заплаканы тварык балюча глядзець, У вачах — недзіцячае гора. Гілевіч. // Няшчасце, бяда, якія выклікаюць такі стан. Зіна сядзела на траве і плакала, бяссільна, жаласна, як плача чалавек, да якога прыйшло непапраўнае гора. Карпюк. Людзі бачылі, як загінулі жонка і маленькі сын Аляксандрава. Ён цяжка перажываў тое гора. Дадзіёмаў.
2. Жыццёвыя нягоды, мукі, нястача. Тут пад ярмом кароны жыў, Цярпеў галечу, крыўду, здзек І чалавекам век не быў Забіты горам чалавек. А. Александровіч. У калгасе працаваць — гора і бяды не знаць. З нар.
3. у знач. вык. Разм. Бяда, няшчасце. Вось гэта грэбля — бяда і гора мікуціцкае. Колас. // безас. Цяжка, бяда каму‑н. Весць аб смерці Бандароўны Скрозь пайшла, як мора; Зашумела Украіна, — Гора панам, гора! Купала.
•••
Глынуць гора гл. глынуць.
Гора гараваць гл. гараваць.
Гора горкае — вялікае несуцешнае гора.
Дапамагчы гору (бядзе) гл. дапамагчы.
Заліць гора гл. заліць.
З горам папалам гл. папалам.
І гора мала каму гл. мала.
(І) смех і гора гл. смех.
У горы жыць ды з перцам есці гл. жыць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гора
Том: 7, старонка: 63.
Гістарычны слоўнік беларускай мовы (1982–2017)
го́ра н
1. Gram m -(e)s, Kúmmer m -s;
з го́р vor Kúmmer;
2. (бяда) Élend n -(e)s, Not f -, Únglück n -(e)s;
на маё го́р zu méinem Kúmmer;
го́р мне! wéhe mir!;
адно́ го́р з табо́й ich habe nur Kúmmer [méine líebe Not] mit dir;
з го́рам папала́м mit Müh und Not;
яму́ і го́р ма́ла es kümmert ihn nicht
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Го́ра ’гора’. Рус. го́ре, укр. го́ре, польск. gorze, чэш. hoře, ст.-слав. гор̑е. Прасл. *gorʼe ’тс’. Роднасным з’яўляецца прасл. *gorěti ’гарэць’, ’пячы’. Гл. Фасмер, 1, 440; Слаўскі, 1, 322; Трубачоў, Эт. сл., 7, 40–41. Параўн. семантычную паралель: слав. *pečalь (ад дзеяслова *pekti ’пячы’).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
гора-... (іран.).
Першая састаўная частка складаных слоў са знач. дрэнны, незадачлівы, напр.: гора-кіраўнік, гора-паляўнічы.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
го́ра Круты схіл, абрыў гары, берага (Жытк.).
Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)
гора-...
Іран. Першая частка складаных слоў, якая абазначае: «дрэнны», «незадачлівы», напрыклад: гора-кіраўнік, гора-тэарэтык.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)