годи́на высок., книжн., уст. часі́на, -ны ж.; гадзі́на, -ны ж.;

годи́на бе́дствий часі́на бе́дства.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

година

Том: 7, старонка: 20.

img/07/07-020_0096_Година.jpg

Гістарычны слоўнік беларускай мовы (1982–2017)

часі́на ж.

1. годи́на, вре́мя ср.;

ч. бе́дства — годи́на бе́дствий;

2. (промежуток времени) мину́та;

вы́браць во́льную ~ну — вы́брать свобо́дную мину́ту;

◊ ліха́я ч. — лиха́я годи́на;

зо́рная ч. — звёздный час

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Сурві́на ’сасна з адным больш смалістым бокам’ (Касп.). Этымалагічна непразрыстае слова. Можна звязаць з балг. і макед. су́рвы, сурвѝски ’абрадавыя галінкі, дубчыкі, кіёчкі, якімі ўдзельнікі навагодніх абходаў б’юць гаспадароў з пажаданнямі здароўя, ураджаю і пад.’, што, паводле Младэнава, утвораны ад суров са значэннем ’моцны, здаровы’; параўн. побач з пажаданнем сурва година! варыянт сурова, весела година! і суров(а) даси! (Плотнікава, Этнолингв. геогр., 106). Гл. суровы; да фанетыкі параўн. дзе́рва ’дрэва’, ’стрэмка’ (Стан.) < дзерава, гл.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Перасту́пны (год) ’высакосны’ (Станк., Варл.), параўн. у Бярынды: преступный (рок) ’тс’. Такое ж азначэнне паняцця ’высакосны’ вядома ў польск. przestępny (rok), чэш. přestupný (rok), серб.-харв. пре́ступна (година), пре́ступ; укр. пересту́пный ’тс’ лічыцца адаптаваным словам з польск. przestępny ’тс’ (Німчук, Давньорус., 79), у аснове — ідэя пераходу дня пэўнага святога з аднаго дня тыдня на іншы ў высакосны год, параўн. англ. leap‑year ’тс’ (пры leap ’скакаць’). Тая ж ідэя і ў пераступны (год), бо як сведчыць Варлыга, “святкі піраступаюць чаргу праз адзін дзень, прыкл.: з нядзелі на аўторак” (Варл., 97). Да ступаць (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

ліхі́

1. злой, недо́брый, лихо́й;

л. чалаве́к — злой (недо́брый) челове́к;

ліхі́я ду́мкі — злы́е (недо́брые, лихи́е) мы́сли;

2. обл. плохо́й, худо́й;

л. кажу́х — плохо́й (худо́й) тулу́п;

◊ ліха́я до́ля — лиха́я (зла́я) до́ля;

ліха́я часі́на (гадзі́на) — лиха́я годи́на;

гадзі́ць як ліхо́й скуле́ — угожда́ть вопреки́ жела́нию

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

невзго́да ж.

1. (несчастье) няго́да, -ды ж.; няшча́сце, -сця ср.; бяда́, -ды́ ж.;

невзго́ды мн. няго́ды, -го́д; (бедствия) бе́дствы, -ваў;

годи́на невзго́д высок. ліха́я гадзі́на, ліхале́цце;

душе́вная (серде́чная) невзго́да душэ́ўная (сардэ́чная) няго́да;

невзго́ды фронтово́й жи́зни няго́ды франтаво́га жыцця́;

2. (непогода, ненастье) уст., обл. не́пагадзь, -дзі ж.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

злой

1. (проникнутый злом) злы; (недобрый) ліхі́;

злой челове́к злы (ліхі́) чалаве́к;

злая шу́тка злы жарт;

2. (злобный) зло́сны; (сердитый) сярдзі́ты;

злой хара́ктер зло́сны хара́ктар;

он зол на вас ён зло́сны (сярдзі́ты) на вас;

3. (свирепый, жестокий) лю́ты;

злы́е комары́ лю́тыя камары́;

злой моро́з лю́ты маро́з;

зла́я соба́ка пага́ны саба́ка, злы саба́ка;

◊

злой ге́ний злы ге́ній;

зла́я годи́на ліха́я часі́на;

зла́я до́ля ліха́я (ця́жкая, го́ркая) до́ля.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

гадзі́на ж.

1. час м.;

дзве ~ны — два часа́;

а дзявя́тай ~не — в де́вять часо́в;

ён мог ~намі раска́зваць пра сябе́ — он мог часа́ми расска́зывать о себе́;

като́рая (яка́я) г.? — кото́рый час?;

2. (неопределённый промежуток времени) часо́к м.;

засну́ць на яку́ю ~ну — усну́ть на часо́к;

3.: ад ~ны, па ~нах поча́сно; поча́сный, почасово́й;

апла́та ад ~ны (па ~нах) — поча́сная (почасова́я) опла́та;

○ ~ны пік — часы́ пик;

каменда́нцкая г. — коменда́нтский час;

◊ ша́рая г. — су́мерки (вече́рние);

чо́рная (ліха́я) г. — чёрный день; лиха́я годи́на; тру́дные времена́;

апо́шняя г. — после́дний час;

цэ́лая (до́брая) г. — би́тый час;

не па днях, а па ~нах — не по дням, а по часа́м;

з ~ны на ~ну — с ча́су на час;

праз ~ну па ча́йнай лы́жцы — че́рез час по ча́йной ло́жке;

з ко́жнай ~най — час от часу;

калі́ф на ~ну — кали́ф на час

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)