вар’яце́ць

дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Цяперашні час
адз. мн.
1-я ас. вар’яце́ю вар’яце́ем
2-я ас. вар’яце́еш вар’яце́еце
3-я ас. вар’яце́е вар’яце́юць
Прошлы час
м. вар’яце́ў вар’яце́лі
ж. вар’яце́ла
н. вар’яце́ла
Дзеепрыслоўе
цяп. час вар’яце́ючы

Крыніцы: dzsl2007, krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

вар’яце́ць несов.

1. сходи́ть с ума́;

2. беснова́ться, беси́ться

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

вар’яце́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; незак.

1. Траціць розум, даходзіць да псіхічнага расстройства.

2. перан. Бурна і хаатычна праяўляцца. Громы з перунамі вар’яцелі, зліваючыся ў адну суцэльную кананаду. Якімовіч. Вар’яцеў.. Сож. Шалела завіруха, Маланкі бліскалі, а дождж, А град сек доўга, глуха. Куляшоў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

вар’яце́ць

1. (траціць розум) den Verstánd verlíeren*, verrückt wérden;

мо́жна звар’яце́ць! разм. es ist zum Wáhnsinnigwerden [Verrücktwerden]!;

2. (бурна, хаатычна выяўляцца) wüten vi, tóben vi, rásen vi

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

вар’яце́нне, ‑я, н.

Стан паводле знач. дзеясл. вар’яцець.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

świrować

незак. вар’яцець;

świrować z nudów — вар’яцець ад нудоты

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

fiksować

I незак.

вар’яцець, дурнець;

fiksować z radości — вар’яцець ад радасці

II незак.;

гл. utrwalać

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

Бажаво́ліць ’непамерна многа хацець’ (Нас., Бяльк.), бажаво́льны ’пераборлівы, вычварны’ (Нас.), бажаволле ’непамернае жаданне’ (Нас., Бяльк., Др.-Падб., Гарэц.). Параўн. рус. божево́литься ’шалець, вар’яцець’, божево́льный ’звар’яцелы; злосны, наравісты’, укр. божеві́лля ’вар’яцтва’, божеві́льний ’звар’яцелы’, божево́літи ’вар’яцець’. У аснове гэтай табуістычнай назвы (розныя хваробы, вар’яцтва часта эўфемістычна называюцца божымі) ляжыць выраз божая воля (вар’яцтва — гэта тое, што бывае па божай волі). У бел. мове першапачатковая семантыка некалькі змянілася (’вар’яцтва’ → ’непамернае жаданне’).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

dote

[doʊt]

v.i.

1) дзяці́нець ад ста́расьці

2) любі́ць да бяспа́мяцтва, вар’яце́ць па кім

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

madden

[ˈmædən]

1.

v.t.

1) даво́дзіць да вар’я́цтва

2) мо́цна злава́ць або́ раздражня́ць

2.

v.i.

вар’яце́ць

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)