варо́на, -ы, мн. -ы, -ро́н, ж.

1. Птушка сямейства крумкачовых з чорна-шэрым або чорным апярэннем.

2. перан. Пра нерастаропнага, нехлямяжага чалавека (разм.).

◊

Белая варона — пра чалавека, які рэзка выдзяляецца чым-н. сярод іншых.

Варон лічыць — быць разявакам.

|| зб. вараннё, -я́, н. (да 1 знач.).

Наляцела в.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

Варо́на

назоўнік, уласны, неадушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне

адз.
Н. Варо́на
Р. Варо́ны
Д. Варо́не
В. Варо́ну
Т. Варо́най
Варо́наю
М. Варо́не

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

варо́на

назоўнік, агульны, адушаўлёны, неасабовы, жаночы род, 2 скланенне

адз. мн.
Н. варо́на варо́ны
Р. варо́ны варо́н
Д. варо́не варо́нам
В. варо́ну варо́н
Т. варо́най
варо́наю		 варо́намі
М. варо́не варо́нах

Крыніцы: krapivabr2012, nazounik2008, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2023, актуальны правапіс)

варо́на ж., прям., перен. воро́на;

◊ варо́н страля́ць (лічы́ць) — воро́н счита́ть; зева́ть по сторона́м;

в. ў паўлі́навым пе́р’і — воро́на в павли́ньих пе́рьях;

в. загуме́нная — бран. о́лух царя́ небе́сного;

бе́лая в. — бе́лая воро́на;

пу́жаная в. і куста́ баі́цца — посл. пу́ганая воро́на и куста́ бои́тся;

страля́ў у варо́ну, а папа́ў у каро́ву — погов. ме́тил в воро́ну, а попа́л в коро́ву

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

варо́на, ‑ы, ж.

1. Птушка сямейства крумкачовых з чорна-шэрым або чорным апярэннем. Вароны на балоце — гаспадар на рабоце. Прыказка.

2. перан. Разм. Пра нерастаропнага, нехлямяжага чалавека.

•••

Белая варона — пра чалавека, які рэзка выдзяляецца чым‑н. сярод іншых.

Варон страляць (лавіць, лічыць) гл. страляць.

Варона загуменная — тое, што і варона (у 2 знач.).

Дурная варона (лаянк.) — пра чалавека, які нешта недагледзеў, не зразумеў, выявіў сваю нерастаропнасць.

(Як) мокрая варона — пра збянтэжанага, разгубленага чалавека.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ВАРО́НА вёска ў Беларусі, у Варнянскім с/с Астравецкага р-на Гродзенскай вобл. Цэнтр калгаса. За 19 км ад Астраўца, 259 км ад Гродна, 24 км ад чыг. ст. Гудагай. 365 ж., 135 двароў (1995). Базавая школа, Дом культуры, б-ка, аддз. сувязі. Брацкая магіла сав. воінаў. Помнік архітэктуры — Георгіеўскі касцёл (18 ст.).

т. 4, с. 11

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

варо́на ж

1. Krähe f -, -n;

2. разм (разявака) zerstréuter Mensch; Gúckindieluft m -s, -s;

◊ варо́н страля́ць [лічы́ць] разм Löcher in die Luft gúcken [stárren];

бе́лая варо́наа ein wéißer Rábe

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

Варо́на. Рус. воро́на, укр. воро́на, ц.-слав. врана, польск. wrona, чэш. vrána, балг. вра́на, серб. вра̏на і г. д. Прасл. *vórna (з узыходнай інтанацыяй каранёвай часткі слова ў выніку падоўжання галоснага ў вытворным слове). Сюды ж (як базавае слова) прасл. *vornъ ’крумкач’, ст.-рус. воронъ, рус. во́рон, укр. во́рон, польск. (старое) wron, чэш. uran, ст.-слав. вранъ, балг. вранът, серб. вра̑н і г. д. Роднаснае: літ. var̃nas ’крумкач’, várna ’варона’, лат. vãrna ’варона’, прус. warnis ’крумкач’, warne ’варона’. У аснове слова ляжыць гукапераймальнае vr‑. Параўн. і ў іншых мовах: венг. varjú ’варона’, фін. vares ’тс’. Гл. Траўтман, 343; Фасмер, 1, 353; Шанскі, 1, В, 166–167; Махэк₂, 698 і інш.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

вараннё гл. варона.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

варо́нка², -і, ДМ -нцы, мн. -і, -нак, ж. (разм.).

Невялікая варона.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)