варката́ць, 1 і 2 ас. не ўжыв., -ко́ча; незак.

1. Муркаць (пра ката).

2. Утвараць характэрныя для галубоў гукі; буркаваць.

|| наз. варката́нне, -я, н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

варката́ць

дзеяслоў, непераходны, незакончанае трыванне, незваротны, 1-е спражэнне

Цяперашні час
адз. мн.
1-я ас. варкачу́ варко́чам
2-я ас. варко́чаш варко́чаце
3-я ас. варко́ча варко́чуць
Прошлы час
м. варката́ў варката́лі
ж. варката́ла
н. варката́ла
Загадны лад
2-я ас. варкачы́ варкачы́це
Дзеепрыслоўе
цяп. час варко́чучы

Крыніцы: dzsl2007, krapivabr2012, piskunou2012, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

варката́ць несов. мурлы́кать

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

варката́ць, ‑коча; незак.

1. Муркаць (пра ката).

2. Буркаваць. На хібах стрэх, на вешалах пад стрэхамі хат варкаталі галубы. Гартны.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

варката́ць schnúrren vi (пра ката); gúrren vi; gírren vi (пра галубоў)

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

Варката́ць ’мурлыкаць’ (БРС). Вытворныя ад яго: варкатня́, варкату́ння, варкату́н, варкату́ха, варко́цік (Нас.). Укр. воркота́ти, рус. дыял. воркота́ть, польск. warkotać ’бурчаць, мармытаць’, чэш. дыял. vrkotať ’буркаваць’. Прасл. *vъrkotati. Ад дзеяслоўнай асновы *vъrk‑ гукапераймальнага паходжання (гл. таксама пад ве́раск, верашча́ць) утвораны: прасл. *vъrkati, *vъrčati (< *vъrkēti) і далей *vъrkovati, ст.-рус. въркати, върчати, ц.-слав. връчати, рус. ворча́ть, воркова́ть, бел. варкава́ць, варча́ць, укр. воркува́ти, польск. warknąć ’забурчаць’, warczeć ’бурчаць, гыркаць’, чэш. vrkati ’варкаваць’, vrčeti ’бурчаць’, балг. връча ’шчабячу, шумлю’, серб. вр̏кати ’мурлыкаць’, вр́чати ’мурлыкаць; бурчаць’ і г. д. Ад дзеяслоўнай асновы *vъrk‑ быў утвораны прасл. назоўнік *vъrkotъ ’варкатанне, бурчанне, буркаванне’ (рус. дыял. во́ркот, чэш. vrkot і г. д.), ад якога ў сваю чаргу паходзіць новы дзеяслоў *vъrkotati: бел. варката́ць, укр. воркота́ти, рус. дыял. воркота́ть, польск. warkotać ’бурчаць, мармытаць’, чэш. дыял. vrkotať ’буркаваць’ і г. д. Не выключаецца, аднак, што *vъrk‑ot‑ati прама паходзіць ад *vъrk‑ati («узмацняльны» экспрэсіўны суфікс *‑ot‑ у дзеяслове). Параўн. падобныя гукапераймальныя ўтварэнні ў іншых мовах: літ. vẽrkti, ‑vìrkti ’плакаць’, ur̃kti ’гыркнуць’ (падрабязней гл. пад вераск). Гл. Фасмер, 1, 351, 356; Рудніцкі, 477; Брукнер, 602; Голуб-Копечны, 423; Махэк₂, 700; Траўтман, 353; Шанскі, 1, В, 163–164.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

варката́нне, ‑я, н.

Дзеянне паводле знач. дзеясл. варкатаць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

паварката́ць, ‑коча; зак.

Варкатаць некаторы час. Кот паваркатаў і сціх.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

праварката́ць, ‑качу, ‑кочаш, ‑коча; зак.

Разм.

1. Абазвацца варкатаннем.

2. Варкатаць некаторы час.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

варкатлі́вы, ‑ая, ‑ае.

1. Які любіць варкатаць.

2. Ціхі, мяккі, пяшчотны (пра голас).

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)