Verbum

анлайнавы слоўнік

Ва́жкае ’печань у кабана’ (КСТ). Ад важкі ₁. Значэнне звязана, відаць, з антонімам лёгкае, лёгкія. Гл. яшчэ вагкуша.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

ва́жкі

прыметнік, якасны

	адз.			мн.
	м.	ж.	н.	-
Н.	ва́жкі	ва́жкая	ва́жкае	ва́жкія
Р.	ва́жкага	ва́жкай ва́жкае	ва́жкага	ва́жкіх
Д.	ва́жкаму	ва́жкай	ва́жкаму	ва́жкім
В.	ва́жкі (неадуш.) ва́жкага (адуш.)	ва́жкую	ва́жкае	ва́жкія (неадуш.) ва́жкіх (адуш.)
Т.	ва́жкім	ва́жкай ва́жкаю	ва́жкім	ва́жкімі
М.	ва́жкім	ва́жкай	ва́жкім	ва́жкіх

Крыніцы: krapivabr2012, piskunou2012, prym2009, sbm2012, tsblm1996, tsbm1984.

Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)

блакно́т, ‑а, М ‑ноце, м.

Сшытак або запісная кніжка з адрыўнымі лістамі для нататак. [Прафесар] нешта запісваў у свой блакнот, відаць, збіраўся сказаць сваё важкае слова. Шахавец. Сядзіць .. [Тася], расказвае, а карэспандэнт усё ў блакнот запісвае. Бялевіч.

[Фр. bloc-notes.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Вагку́ша ’печань’ (КСТ). Магчыма, да ваг‑ ’важкі’; параўн. ва́жкае ’печань у кабана’ (гл.). У семантычным плане параўн. лёгкія. Адносна суфіксацыі гл. SP, 1, 79.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Бры́зак ’адборныя зярняты; самы дробны дождж’ (Нас.), бры́зачка ’кропелька, зярнятка, самая дробная частачка’ (Нас.). Бел. бры́зак < брызг (гл. бры́зкаць). Параўн. рус. брызг ’найлепшыя зярняты’, кафтан з брызаў ’новы, прыгожы кафтан’. Сюды і іншая форма слова — бры́жчык ’самае буйное і важкае зерне’ (Бяльк.) < брызчык.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

substantial

[səbˈstænʃəl]

adj.

1) матэрыя́льны, рэа́льны, рэ́чыўны

2) салі́дны, грунто́ўны

substantial criticism — здаро́вы крытыцы́зм

substantial evidence — ва́жкае сьве́дчаньне

3) вялі́кі, істо́тны, зна́чны

a substantial improvement — зна́чнае ўдаскана́леньне

4) замо́жны, бага́ты

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)

ва́жкі, ‑ая, ‑ае.

1. Які мае значную вагу пры невялікім аб’ёме. Жыта стаяла, як лес, і кожны колас важкі, нібы наліты золатам. Хадкевіч.

2. перан. Важны па свайму значэнню, значны. Важкі працадзень. // Змястоўны. Вельмі скупы на эпітэты, паэт выбіраў найбольш важкія словы, якія надавалі вершу энергічнасць, вялікае сэнсавае папаўненне і пластычнасць. Шкраба.

3. перан. Пазбаўлены лёгкасці; цяжкі. Важкія крокі. □ І прыносіш ты туды, вадзіца, Важкі сум ад сэрца Кацярыны. Багдановіч.

4. перан. Пераканаўчы. Важкія довады. □ [Прафесар] нешта запісваў у свой блакнот, відаць, збіраўся сказаць сваё важкае слова. Шахавец.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

му́ляць, ‑яю, ‑яеш, ‑яе; незак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Прычыняць боль, ціснуць, націраць. Лямкі рэчавых мяшкоў паўпіваліся ў размоклыя кажухі і мулялі плечы. Карпюк. Цэмент, калючыя каменьчыкі набіваліся ў чаравікі і мулялі ступню. Вышынскі. / у безас. ужыв. [Селянін] за плячыма нёс нешта важкае, яму, відаць, муляла, ён часта спыняўся і папраўляў мяшок. Гурскі.

2. перан.; каму-чаму і без дап. Турбаваць, непакоіць, трывожыць каго‑, што‑н.; дакучаць каму‑н. Убачыўшы трох мужчын разам ды шчэ плуг каля іх, рэдка хто мог уцярпець, каб не падысці і не пацікавіцца. А падышоўшы, уцягваўся неўзаметку ў гутарку і садзіўся, невыразна адчуваючы, што яму яшчэ муляе нейкая невялікая работа, якую трэба зрабіць да вечара. Крапіва. [Зарэцкі:] — У мяне часта бывае так, што якая-небудзь ідэя.. муляе ўвесь час, пакуль ад яе не адчэпішся. Скрыган.

•••

Муляць вочы каму — назаляць каму‑н. чым‑н.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Тараба́ніць ₁ ’моцна стукаць, утвараючы шум, грукат’ (ТСБМ, Гарэц., Байк. і Некр.), ’аднастайна грукаць, стукаць’, ’валачы, цягнуць, везці з грукатам’ (Янк. 2), ’балбатаць’ (Шатал.), ’бразгаць; балабоніць’ (Ян.), тараба́ніць языком ’па-пустому, многа і гучна гаварыць’ (Янк. 2), тараба́ніць, тороба́ніць ’тарахцець, барабаніць; балбатаць’ (Мат. Гом.), тыріба́ніць ’тарабаніць, тараторыць, крычаць, шумець’ (Бяльк.), тараба́ніті ’барабаніць’ (Вруб.), тарабані́тэ ’тс’ (драг., Нар. словатв.), тараба́ніць, тарабо́ніць, торобе́ніць ’барабаніць, бразгатаць’ (пра дождж, стук і г. д.)’, ’тараторыць, балбатаць, малоць языком’ (ТС), тараба́нькаць ’тарахцець, стукаць; гаварыць безупынна’ (ТС). Укр. тараба́нити ’грукатаць’, дыял. ’балакаць’, рус. тараба́нить ’грукаць; барабаніць’, польск. дыял. tarabanić ’тс’. Ад тараба́н ’барабан’ (гл. тарабан ₂), значэнне ’балбатаць’ пераноснае (Фасмер, 4, 20; ЕСУМ, 5, 517). Параўн. структурна аналагічнае талаба́ніць ’балбатаць’, гл. талабоніць.

Тараба́ніць ₂ ’несці цяжкае, вялікае, грузнае’ (ТСБМ, Мілк., Мат. Гом.), ’несці на плячах’ (Яўс.), тараба́ніць (търъба́ніць) ’несці цяжкі груз’ (мёрск., Нар. лекс.), ’цягнуць, валачы’ (Ласт.; петрык., Яшк. Мясц.; мядз., Сл. ПЗБ), ’цягнуць з шумам і грукатам’ (Варл.), тарамба́ніць ’тс’ (Сл. рэг. лекс.). Укр. тараба́нити ’везці або несці нешта важкае і вялікае’, тараба́нитися ’ісці або ехаць далёка; ехаць марудна, з цяжкасцю’, рус. дыял. тараба́нить, тарба́нить ’цягнуць, валачы’, польск. дыял. tarabaniać się ’з цяжкасцю ісці, рухацца; увальвацца, караскацца’, каш. torbańic są ’караскацца; кешкацца, марудзіць’, чэш. tarabit ’з цяжкасцю несці’, tarabotit se ’пра цяжкую язду воза’. Апошнія словы Махае (636) выводзіць з чэш. těpiti ’несці’, těpati ’насіць’, роднасных лат. stiept ’з цяжкасцю несці, валачы’, ’з цяжкасцю або паспешліва бегчы’, ’намагацца, высільвацца’ і літ. stiẽpti, stiẽbti ’цягнуць уверх’, укр. тепо́рити ’з цяжкасцю цягнуць’, ускладненых “інтэнсіўнымі” суфіксамі, што не пераконвае. Спробы вывесці з літ. tarabénti ’цягнуць, валачы’, tarabénti ’несці, валачы’ (Арашонкава і інш., Весці АН БССР, 1971, 1, 95) сустракаюць сур’ёзныя пярэчанні (Лаўчутэ, Балтизмы, 149). Няясна. Дапускаюць афіксальнае ўтварэнне ад укр. дыял. тере́бити ’цягнуць; несці што-небудзь цяжкае’ (гл. церабіць), притере́бити ’даставіць, прынесці’ (ЕСУМ, 5, 517), што не пераконвае; або параўноўваюць з рус. дыял. та́рабіць ’цягнуць’ (Фасмер, 4, 20). Кашубскае слова лічаць экспрэсіўнай трансфармацыяй tarmolëc są ’ўвальвацца (пра няпрошанага госця)’ пад уплывам torba (гл. торба), у пераносным значэнні ’дурань, няздара, недарэка’ (SEK, 5, 156). Больш верагоднае развіццё семантыкі ад тараба́ніць ₁ ’грукатаць’ да ’цягнуць з грукатам што-небудзь цяжкае’ або ўтварэнне ад тарна́біць ’валачыць, цягнуць, несці з цяжкасцю’ (гл.) з перастаноўкай зычных у сярэдзіне слова і характэрнай для экспрэсіўных слоў сінкопай (пропускам галоснага).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

сло́во в разн. знач. сло́ва, -ва ср.;

поря́док слов в предложе́нии пара́дак слоў у ска́зе;

поня́ть без слов зразуме́ць без слоў;

сказа́ть ну́жное сло́во сказа́ць патрэ́бнае сло́ва;

культу́ра сло́ва культу́ра сло́ва;

заключи́тельное сло́во заклю́чнае сло́ва;

дать сло́во даць сло́ва;

взять сло́во узя́ць сло́ва;

попроси́ть сло́ва папрасі́ць сло́ва;

сдержа́ть своё сло́во стрыма́ць сваё сло́ва;

че́стное сло́во сло́ва го́нару;

◊

ни сло́ва ні сло́ва;

свобо́дное сло́во во́льнае сло́ва;

печа́тное сло́во друкава́нае сло́ва;

краси́вые слова́ прыго́жыя сло́вы;

ме́ткое сло́во тра́пнае сло́ва;

ве́ское сло́во ва́жкае сло́ва;

твёрдое сло́во цвёрдае сло́ва;

о́строе сло́во во́страе сло́ва;

вста́вить сло́во уста́віць сло́ва;

глота́ть слова́ глыта́ць сло́вы;

крыла́тые слова́ крыла́тыя сло́вы;

повтори́ть сло́во в сло́во паўтары́ць сло́ва ў сло́ва;

набо́р слов набо́р слоў;

держа́ться на че́стном сло́ве ледзь трыма́цца (ліпе́ць);

к сло́ву сказа́ть дарэ́чы ка́жучы;

лови́ть (пойма́ть) на сло́ве лаві́ць (злаві́ць) на сло́ве;

от слов к де́лу ад слоў да спра́вы;

не говоря́ худо́го сло́ва нічо́га не ка́жучы;

одни́м сло́вом адны́м сло́вам;

по слова́м як ка́жуць;

с чужи́х слов з чужы́х слоў;

свои́ми слова́ми сваі́мі сло́вамі;

слов нет гаво́ркі няма́;

то́лько слова́ то́лькі сло́вы;

на слова́х на сло́вах, ву́сна;

без ли́шних (да́льних) слов без лі́шніх слоў;

в двух слова́х у двух сло́вах;

сло́во за́ слово сло́ва за сло́ва;

ве́рить на́ слово ве́рыць на сло́ва;

други́ми (ины́ми) слова́ми вводн. сл. іна́кш (іна́чай) ка́жучы;

не находи́ть слов для (чего-л.) не знахо́дзіць (не мець) слоў для (чаго-небудзь);

до́брого сло́ва не сто́ит до́брага сло́ва не ва́рты;

не тра́тить ли́шних слов не тра́ціць лі́шніх слоў;

живо́го сло́ва не услы́шишь жыво́га сло́ва не пачу́еш;

броса́ть слова́ на ве́тер кі́даць (пуска́ць) сло́вы на ве́цер;

сдержа́ть сло́во стрыма́ць сло́ва;

по после́днему сло́ву те́хники па апо́шнім сло́ве тэ́хнікі;

двух слов не свя́жет двух слоў не звя́жа;

вспомина́ть до́брым (плохи́м, ла́сковым и т. п.) сло́вом зга́дваць до́брым (дрэ́нным, ла́ска́вым і да таго́ падо́бнае) сло́вам;

одни́м сло́вом адны́м сло́вам;

па́ру слов сказа́ть па́ру слоў сказа́ць;

сло́вом сказа́ть сло́вам, адны́м сло́вам;

быть хозя́ином своего́ сло́ва быць гаспадаро́м свайго́ сло́ва;

из пе́сни сло́ва не вы́кинешь посл. з пе́сні сло́ва не вы́кінеш;

сло́во не воробе́й, вы́летит — не пойма́ешь посл. вы́казанага сло́ва да губы́ не ве́рнеш; з свайго́ языка́ спу́сціш — на чужы́м не зло́віш; сло́ва як пту́шка, вы́пусціў — не ве́рнеш (зло́віш).

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)