Verbum

крана́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; незак., каго-што.

1. Датыкацца, дакранацца да каго-, чаго-н.; чапаць.

К. рукой.

Нельга к. ядавітыя расліны.

2. Парушаць чый-н. спакой, турбаваць; закранаць каго-, што-н. у гутарцы, прамове.

Яна не хацела кранаць маці.

Аграном кранаў пытанні ўрадлівасці глебы.

3. перан. Хваляваць, расчульваць.

Маё сэрца кранаюць родныя краявіды.

4. Прыводзіць у рух.

Паравоз кранае вагоны.

|| зак. крану́ць, -ну́, -не́ш, -не́; -нём, -няце́, -ну́ць; -ні́; -ну́ты.

крэ́сла, -а, мн. -ы, -сел і -слаў, н.

1. Прадмет мэблі звычайна са спінкай, прызначаны для сядзення аднаго чалавека.

Драўлянае к.

Расставіць крэслы вакол стала.

2. Прадмет мэблі з мяккай абіўкай і ручкамі-падлакотнікамі.

Мяккае к.

К.-ложак.

3. перан. (звычайна з азначэннем). Месца работы, пасада (разм.).

Заняць міністэрскае к.

|| памянш. крэ́сельца, -а, мн. -ы, -аў, н. (да 1 і 2 знач.).

|| прым. крэ́сельны, -ая, -ае (да 1 і 2 знач.).

ззя́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е; незак.

1. Вылучаць ззянне.

Ззяюць зоркі.

На грудзях ветэрана ззяюць узнагароды.

2. перан., чым і ад чаго. Блішчаць, выражаючы якія-н. пачуцці (пра вочы), або свяціцца радасцю, шчасцем і пад. (пра чалавека).

Вочы ззяюць ад шчасця.

Твары людзей ззялі радасцю.

3. Тое, што і зеўраць.

У адной са сцен ззяла вялікая прабоіна.

|| наз. ззя́нне, -я, н. (да 1 знач. і пра вочы, твар, да 2 знач.).

злі́цца, злію́ся, зліе́шся, зліе́цца; зліёмся, зліяце́ся, злію́цца і салью́ся, салье́шся, салье́цца; сальёмся, сальяце́ся, салью́цца; зліўся, зліла́ся, -ло́ся; зліся; зак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Злучыцца ў адзін паток (пра вадкае, цякучае).

Ручаі зліліся ў рэчку.

2. перан. Аб’яднацца, растварыўшыся адно ў другім, саставіць адно цэлае.

Грукат гармат зліўся ў суцэльную кананаду.

К вясне партызанскія атрады зліліся.

Нашы намаганні зліліся.

|| незак. зліва́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца

|| наз. зліццё, -я́, н.

імкну́цца, -ну́ся, -не́шся, -не́цца; -нёмся, -няце́ся, -ну́цца; -ні́ся; незак.

1. Хутка рухацца, накіроўвацца куды-н.; старацца трапіць куды-н., быць дзе-н. або стаць кім-н.

Ручаі імкнуцца да ракі.

І. ў Парыж.

Усёй душой і. да сябра.

2. Настойліва дамагацца чаго-н., старацца дасягнуць чаго-н.

І. да свабоды.

І. да міру.

3. перан. Адчуваць цягу да каго-, чаго-н.

І. да авіятараў.

|| наз. імкне́нне, -я, н.

гандлява́ць, -лю́ю, -лю́еш, -лю́е; -лю́й; незак.

1. кім-чым, з кім-чым і без дап. Весці гандаль.

Г. таварамі шырокага ўжытку.

Г. з замежнымі краінамі.

2. перан., кім-чым. Рабіць што-н. прадметам гандлю дзеля матэрыяльнай выгады.

Г. сваім сумленнем.

3. Займацца гандлем як прафесіяй.

Гандлюе ў магазіне.

Вучыцца г.

4. Пра гандлёвае прадпрыемства: прадаваць, адпускаць тавар.

Магазін гандлюе да 22 гадзін.

|| наз. гандлява́нне, -я, н. (да 1 і 2 знач.).

аргані́чны, -ая, -ае.

1. Які належыць да жывёльнага або расліннага свету, які мае адносіны да арганізмаў (у 1 знач.).

А. свет.

Арганічная прырода.

2. Які датычыцца ўнутранай будовы чалавека, яго органаў.

А. парок сэрца.

3. перан. Які датычыцца самой сутнасці чаго-н., карэнны, унутрана ўласцівы каму-н.

Арганічнае адзінства тэорыі і практыкі.

Арганічнае непрыманне.

○

Арганічная хімія — раздзел хіміі, які вывучае злучэнні, што змяшчаюць у сабе вуглярод.

|| наз. аргані́чнасць, -і, ж.

ацані́ць, ацаню́, ацэ́ніш, ацэ́ніць; ацэ́нены; зак.

1. каго-што. Вызначыць цану каго-, чаго-н.

А. каня.

А. хату.

2. што. Устанавіць узровень, ступень падрыхтаванасці.

А. веды школьнікаў.

3. перан., каго-што. Выказаць думку, меркаванне аб значэнні або каштоўнасці каго-, чаго-н.

Правільна а. учынак палявода.

|| незак. ацэ́ньваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. ацэ́нка, -і, ДМ -нцы, мн. -і, -нак, ж.; прым. ацэ́начны, -ая, -ае (паводле 1 знач.).

Ацэначная камісія.

барацьба́, -ы́, ж.

1. Схватка дваіх, з якіх кожны імкнецца перамагчы другога, а таксама від спорту, калі два спартсмены імкнуцца пакласці адзін аднаго на лапаткі.

Б. асілкаў.

Французская б.

2. Змаганне супрацьлеглых сіл, ідэйна-грамадскіх кірункаў.

Б. класаў.

3. з чым, за што. Дзейнасць, накіраваная на пераадоленне, знішчэнне чаго-н.

Б. з алкагалізмам.

Б. за якасць прадукцыі.

4. перан. Сутыкненне супярэчлівых пачуццяў, імкненняў, думак.

Б. радасці з зайздрасцю.

аднабако́вы, -ая, -ае.

1. Які мае што-н. толькі з аднаго боку; які мае адзін бок.

А. драп.

2. Які закранае, ахоплівае толькі адзін бок.

Аднабаковае запаленне лёгкіх.

3. Які адбываецца толькі ў адным напрамку.

А. рух транспарту.

4. Які ажыццяўляецца адным бокам, адной асобай.

Аднабаковае спыненне ваенных дзеянняў.

5. перан. Які ахоплівае толькі адзін бок з’явы, дзейнасці, вузкі, абмежаваны.

Аднабаковае выхаванне дзяцей.

|| наз. аднабако́васць, -і, ж. (да 5 знач.).