згусці́цца, ‑ціцца; зак.
Стаць густым або больш густым. Цеста згусцілася. Хмары згусціліся. □ Усюды стала цямней, паветра згусцілася, павільгатнела, і гарадскія лямпачкі ледзь толькі блішчалі. Кулакоўскі. / Пра цемнату, змрок і пад. Цёмная сінь згусцілася на даляглядзе. Чорны. Змрок згусціўся да таго, што за пяць крокаў не разбярэш: чалавек ідзе ці куст пасоўваецца насустрач. Пташнікаў.
•••
Атмасфера згусцілася гл. атмасфера.
Хмары згусціліся гл. хмара.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
разгу́блены, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад разгубіць.
2. у знач. прым. Які страціў рашучасць, знаходзіцца ў замяшанні; які ад хвалявання, збянтэжанасці не ведае, як быць. Пакуль Міхалка стаяў разгублены і дзівіўся, над домікам сабралася ўжо цэлая пчаліная хмара. Якімовіч. [Хлопцам] дзякавалі, іх віталі, а яны стаялі здзіўленыя, разгубленыя. П. Ткачоў. // Які выказвае разгубленасць, збянтэжанасць, замяшанне. На .. [хлапчуковым] твары блукала разгубленая ўсмешка. Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
mrowie
н.
1. хмара, мноства; процьма;
mrowie tematów — мноства тэм;
2. дрыжыкі; мурашкі;
mrowie przechodzi перан. мурашкі па спіне бегаюць
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
бо́кам нареч., в разн. знач. бо́ком; (со стороны — ещё) стороно́ю;
праці́снуцца б. — проти́снуться бо́ком;
хма́ра прайшла́ б. — ту́ча прошла́ стороно́ю;
◊ б. выла́зіць — бо́ком выхо́дит;
то б., то ско́кам — и так, и э́так
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
cloud1 [klaʊd] n. во́блака; хма́ра;
a cloud of smoke/dust/steam во́блака ды́му/пы́лу/па́ры;
covered with clouds пакры́ты абло́камі;
hidden by clouds закры́ты, засло́нены абло́камі
♦
every cloud has a silver lining ≅ і ў дрэ́нным мо́жна знайсці́ не́шта до́брае;
under a cloud ≅ у няла́сцы, у нялю́басці, у нямі́ласці
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
ні́шчыць, ‑шчу, ‑шчыш, ‑шчыць; незак., каго-што.
Знішчаць, разбураць, пустошыць, не даваць развівацца. Агонь перакідваўся з хаты на хату, без жалю спапяляў і нішчыў усё на сваім шляху. Шчарбатаў. Раз’юшаныя безвыніковай барацьбой з народнымі мсціўцамі, акупанты нішчылі паселішчы. «Звязда». Хмара чорная не будзе Нішчыць градам каласы! Васілёк. / у перан. ужыв. У вобразе струхлелага дуба Я. Колас паказаў царскі лад, які душыў і нішчыў усё жывое ў краіне. Казека.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пацямне́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; зак.
1. Стаць цёмным, цямнейшым. Пацямнеў і неўзабаве сышоў снег. Васілеўская. Твар .. [камандзіра] асунуўся, пацямнеў, зарос за час блакады густой барадой. Шамякін. // Стаць змрочным, хмурным. Андрыян пацямнеў, як хмара, нічога не сказаў, толькі бліснуў позіркам спадылба і ўхапіўся за рычагі. Марціновіч.
2. безас. Пра наступленне змроку, цемнаты. Яшчэ доўга да вечара захмарыла ўсё, пацямнела навокал. Мележ.
•••
У вачах пацямнела — памутнела ў вачах ад стомы, болю, хвалявання і пад.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Сморг ‘летні час, гарачая пара’ (Нас.), ‘пільная праца’ (Бяльк.), сморк ‘гарачая летняя пара’ (Бяльк.). Няясна. Магчыма, да смо́ргаць, смарга́ць ‘тузаць, торгаць, шморгаць’, адсюль ‘тое, што непакоіць, прымушае спяшацца’. Параўн. таксама ст.-бел. сморкъ (сморщъ) ‘хмара, смерч’ (Ст.-бел. лексікон), якое збліжаецца з морак ‘змрок’ і далей з марока ‘клопаты, цяжар; нешта заблытанае’ (гл.), чэш. smršt ‘віхор’ і ўсх.-слав. сморч ‘дождж, віхура’. Апошняе Брукнер (503) параўноўвае з рус.-ц.-слав. смркати ‘уцягваць, усмоктваць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
падсу́нуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; зак., каго-што.
1. Сунучы, наблізіць да каго‑, чаго‑н.; прысунуць. Ложак стаяў не там, дзе стаіць у хаце звычайна, — яго падсунулі да самага стала. Шамякін.
2. Засунуць пад што‑н. Маці выгнала з хаты парсюка, памыла рукі і падсунула нагою карыта пад лаўку. Галавач.
3. Непрыкметна падлажыць што‑н. Хмара выбраў некалькі паперак і працягнуў Крамнёву.. — Зможаш усё гэта ўмела падсунуць немцам? — спытаў Хмара, калі Крамнёў дачытаў усё да канца. — Пастараюся. Шашкоў. // Разм. Карыстаючыся чыёй‑н. няўважлівасцю, даць што‑н. фальшывае, непатрэбнае, непрыдатнае. — Вы падпісалі пратакол агляду месца здарэння. А там напісана, што пыл не патрывожаны. — Падсунулі, дык і падпісаў не чытаючы, — буркнуў Арэшка. Капусцін. [Упраўляючы:] — Адмаўляйся ад дошак. Там хітрыя ўсе: падсунуць абы-што, а тады скажуць — фонды вы свае выбралі. Беразняк.
4. Разм. Даць хабар. Сёй-той гаварыў, што не хвароба выратавала Драча ад акопаў, а грошы, якія той падсунуў пану доктару. П. Ткачоў.
•••
Камар носа не падсуне гл. камар.
Падсунуць свінню — тое, што і падлажыць свінню (гл. падлажыць).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Мара́ць, мыра́ць, мара́тэ ’пэцкаць’ (Федар. 6, Шат., Бяльк.; драг., КЭС; мін., Сл. ПЗБ), мара́ты ’брудны’ (бяроз., Шатал.; драг., Нар. лекс., Нар. словатв.). Укр. мара́ти, польск. marać, в.-луж. marać, mórać ’тс’, н.-луж. maraś ’плявузгаць брыдоту’. Роднасныя і.-е. адпаведнікі: літ. moraĩ ’цвіль’, apmorýti ’плеснець’, лат. morgât ’пэцкаць’, арм. mrayl ’цёмны’, ’хмара’, ст.-грэч. μορύσσω, алб. përmjér ’мачуся’. Да і.-е. *mor‑(u‑) (Бернекер, 2, 18; Сольмсэн, Зб. Ягічу, 576; Траўтман, 169; Фасмер, 2, 572; Бязлай, 2, 168).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)