фле́ксія
(лац. flexio = згінанне, выгіб)
1) фізіял. згібанне, напр. канечнасці, тулава і г. д. (проціл. экстэнзія);
2)
лінгв. канчатак.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
Тэліе́шчыті ‘падымаць, перавозіць з цяжкасцю’ (беласт., Сл. ПЗБ). Няясна. Магчыма, звязана з зах.-палес. teĺiš ‘цурбан, абрубак; тулава без канечнасцей’ (Арх. Вяр.), ст.-бел. телеш ‘той, хто апрацоўваў калоды’ (1569 г., ГСБМ). Гл. цялеш.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Лайту́бішча ’здаравяк, здаровы чалавек’ (міёр., З нар. сл.). Відавочна, звязана з тулуб, тулава (гл.), якое пасля перастаноўкі складоў аформілася ў ідэафон (гукавобразатворчую лексему) з гукавымі комплексамі ли. Параўн. таксама лайка 2, лайка, лайнік, лайтруга і інш.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
адвалі́цца, -валю́ся, -ва́лішся, -ва́ліцца; зак.
1. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Аддзяліўшыся, адарваўшыся, упасці.
Кавалак тынку адваліўся.
2. Схіліць тулава назад; адкінуцца (разм.).
А. на спінку крэсла.
3. Наеўшыся, адсунуцца ад стала, пакінуць есці (разм.).
А. ад клёцак.
4. перан. Паменшаць (пра мароз, спёку і пад.).
Мароз адваліўся, і пайшоў снег.
5. перан. Знікнуць, прайсці (пра адчуванні, пачуцці).
Уся нуда адвалілася ад яго.
|| незак. адва́львацца, -аюся, -аешся, -аецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Перакабе́лы, пэрэкобі͡элы ’чорны бык ці карова з белай паласой упоперак тулава’ (Бес.), ст.-польск. przekobiały ’ў белыя палосы’, przekoczarny ’ў чорныя палосы’. Да пе́рак і бе́лы (гл.), параўн. славен. pré̥koš ’назва свойскай жывёлы, у прыватнасці, свінні’, pré̥kast ’паласаты’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Кляха́ты ’з тоўстымі шырокімі бёдрамі’ (Сл. паўн.-зах.). Магчыма, да klęsati. Параўн. балг. клѐвам ’рухаць ніжняй часткай тулава’. Але незафіксаванае^ лексем у іншых дыялектах і фанетычныя цяжкасці прыводзяць да праблематычнасці гэтага супастаўлення. Параўн. Трубачоў, Эт. сл., 10, 36–37.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ахондрапла́зія ахондраплазі́я
(ад а- + гр. chondros = храсток + plasis = фармаванне)
прыроджанае адставанне ў росце касцей канечнасцей пры нармальным росце тулава, шыі і галавы.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
манеке́н
(фр. mannequin, ад гал. mannekijn = чалавек)
фігура з дрэва або пап’е-машэ ў выглядзе чалавечага тулава для прымеркі і паказу адзення.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
шво, -а, мн. -ы, -оў, н.
1. Месца злучэння сшытых кавалкаў тканіны, скуры.
Парвацца ў шве.
Накладаць швы (сшываць, змацоўваць краі раны, парэзу).
2. Месца злучэння частак чаго-н. (спец.).
Швы чэрапа.
Ш. цаглянай кладкі.
3. Спосаб шыцця, вышыўкі.
Няроўнае ш.
Сцябліністае ш.
◊
Рукі па швах — пра рукі, выцягнутыя ўніз удоўж тулава.
Трашчыць па ўсіх швах — прыходзіць у поўны заняпад, развальвацца; разм.).
|| прым. шыўны́, -а́я, -о́е (да 1 знач.; спец.).
Ш. матэрыял (у хірургіі).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ВАСЬМІНО́ГІ
(Octopoda),
атрад галаваногіх малюскаў. Васьміногаў і зрэдку ўсіх буйных галаваногіх малюскаў наз. спрутамі. 11 сям., каля 40 родаў, 200 відаў. Пашыраны ў марскіх водах да глыб. 8000 м ад Арктыкі да Антарктыкі. Донныя, прыдонна-планктонныя і планктонныя жывёлы. Найб. вядомыя васьміног звычайны (Octopus vulgaris, васьміног глыбакаводны блінападобны (Opistoteuthis depressa), васьміног глыбакаводны бязвокі (Cirrothauma murrayi) і інш.
Даўж. тулава 1—60 см, са шчупальцамі («рукамі») — да 3—6 м (зрэдку да 9,6 м), маса да 50—100 кг (зрэдку да 270 кг). Цела авальнае, мяшэчкападобнае, галава слаба адасоблена ад тулава. 8 «рук» часта аб’яднаны паміж сабой тонкай перапонкай з прысоскамі. У мелкаводных васьміногаў ёсць залоза, з якой пры абароне выпускаюць чарнільную вадкасць. Васьміногі глыбакаводныя маюць органы свячэння. Актыўныя драпежнікі. Аб’ект промыслу.
т. 4, с. 34
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)