Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
наво́кал
1.прысл. Усюды, з усіх бакоў, кругом.
Агледзецца н.
2.прыназ. з Р. Ужыв. для выражэння прасторавых адносін пры назве асобы, прадмета або месца, з усіх бакоў якога адбываецца пэўнае дзеянне ці размяшчаецца што-н.
Абысці н. саду.
Н. агню сядзелі людзі.
3.прыназ. з Р. Ужыв. для выражэння аб’ектных адносін: указвае на асобу, прадмет ці паняцце, якое з’яўляецца аб’ектам пэўнага працэсу або дзеяння.
Гутарка ідзе н. аднаго пытання.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
адця́гнены, ‑ая, ‑ае.
1.Дзеепрым.зал.пр.ад адцягнуць.
2.узнач.прым. Які мае адносіны да абстракцыі; атрыманы шляхам абстракцыі. Адцягненае паняцце.// Заснаваны на абстракцыі, які карыстаецца метадам абстракцыі. Адцягненае мысленне. Адцягненае ўяўленне.// Далёкі ад штодзённага жыцця, ад рэчаіснасць не звязаны з ёю. Адцягнены вобраз.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
метэа-
[ад метэа(ралагічны)]
першая састаўная частка складаных слоў, якая выражае паняцце «метэаралагічны».
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
ме́лас
(гр. melos = песня)
агульнае паняцце меладычнай, песеннай асновы ў музыцы.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
2.Спец. Месца, на якім адбылося злучэнне, зрастанне чаго‑н.
•••
Лоннае зрашчэнне — храстковае злучэнне правай і левай лабковых касцей.
Фразеалагічнае зрашчэнне — выраз, які складаецца з некалькіх слоў, што выражаюць адно паняцце; ідыёма, напрыклад: лынды біць — бяздзейнічаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ке́ўкнуць1 ’піснуць (пра ката)’ (Нар. лекс.). Гл. кеўкаць.
Ке́ўкнуць2 ’здохнуць, памерці’ (Жыв. сл., Нар. словатв.). Укр.кикнути ’тс’. Паняцце «пагібелі» звязваецца з паняццем «гнутага». Параўн. гінуць і гнуць. Гэта дае падставу выводзіць бел. і ўкр. дзеясловы ад прасл.kyka, літ.kùkis ’гак’ і інш. (ЕСУМ, 2, 431). Параўн. таксама звонкі варыянт гегнуць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ідэагра́ма
(ад гр. idea = паняцце + -грама)
умоўны знак, які абазначае (у адрозненне ад літары) не гук якой-н. мовы, а цэлае паняцце, напр. кітайскі або егіпецкі іерогліф, матэматычная лічба і знак.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
ідэо́лаг
(ад гр. idea = паняцце + logos = вучэнне)
выразнік, абаронца ідэалогіі якога-н. грамадскага класа, групы, напрамку.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
Трыло́гія ‘тры творы аднаго аўтара, аб’яднаныя пераемнасцю тэксту’ (ТСБМ), трылёгія ‘тс’ (Некр. і Байк.). Запазычана праз польскую мову (trylogia) ці праз рускую (трилогия) са ст.-грэч.τριλογία ‘тры трагедыі, звязаныя ўнутранай еднасцю’, ‘прамова з трох частак’ < τρεις ‘тры’ + λογος, ‘слова (вуснае), прамова, апавяданне, меркаванне, дапушчэнне, сэнс, паняцце’ > λέγω ‘гавару, кажу’ (Міхельсон, Рус. мысль, 676; ЕСУМ, 5, 638).