Жарлі́вы ’абжорлівы’ (міёр., Нар. сл., 112). Польск.żarliwy ’палкі’, чэш.zárlivý, славац.žiarlivý, в.-луж.žarliwy ’раўнівы’. У бел. суадносіцца з жэрці, у той час як зах.-слав. формы суадносныя з жар. Нельга выключыць, што ў бел. запазычанае з больш шырокім значэннем ’палкі’ спецыялізавалася ў сэнсе ’палкі да ежы’, аднак магчыма і ўтварэнне на ўласнай глебе з прыметнікавым суфіксам ‑лів‑ або ‑ів‑ (ад жарля́ць ’жэрці’; гл. жарло́1).
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
zest
[zest]
n.
1) жар, запа́л -у m., захапле́ньне n.; апэты́т -у m.
The hungry man ate with zest — Гало́дны чалаве́к еў з апэты́там
2) піка́нтнасьць, ціка́васьць f.; смак -у m.
Wit gives zest to conversation — Дасьці́пнасьць дадае́ ціка́васьці й піка́нтнасьці ў размо́ве
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
fever
[ˈfi:vər]1.
n.
1) гара́чка f.
2) ліхама́нка f.
3) хваро́ба
scarlet fever — шкарляты́на f.
typhoid fever — ты́фус, тыф
yellow fever — жо́ўтая ліхама́нка
4) захапле́ньне n., аза́рт -у m.; мо́цнае ўзру́шаньне
2.
v.t.
кіда́ць у жар, палі́ць гара́чкай
3.
v.i.
мець гара́чку
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
БІЛІ́БІН Іван Якаўлевіч
(16.8.1876, с. Тархоўка каля С.-Пецярбурга — 7.2.1942),
рускі графік-ілюстратар і тэатр. мастак. Вучыўся ў Мюнхене (1898), у Пецярбургу ў І.Я.Рэпіна — у школе-майстэрні М.К.Ценішавай (1898—1900) і ў АМ як вольны слухач (1900—04). Выкладаў у Рысавальнай школе Т-ва заахвочвання мастакоў (1907—17), з 1936 праф. Ленінградскай АМ, чл. аб’яднання «Свет мастацтва». Яркі прадстаўнік «мадэрну» ў рус. графіцы. Стварыў самабытны арнаментальна-дэкар., графічна выразны «білібінскі стыль» кніжнай ілюстрацыі, заснаваны на стылізацыі матываў нар. лубка, вышыўкі, разьбы па дрэве, стараж. мініяцюры (да быліны «Вальга», «Казкі пра залатога пеўніка» А.С.Пушкіна, «Песні пра купца Калашнікава» М.Ю.Лермантава, «Кулікоўская бітва»). Яго эскізы тэатр. дэкарацый і касцюмаў узнаўляюць казачны, фантаст. свет рус. фальклору.
Літ.:
Климов Г.Е. Поиски пера жар-птицы: Жизнь и творчество рус. худож. И.Я.Билибина по материалам собр. Е.П.Климова. М., 1981.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Ро́жан ’ражон’ (ветк., Мат. Гом.). Да ражон (гл.). Націск на ро́‑, магчыма, пад уплывам паўн.-рус. мовы старавераў. Параўн. арханг.ро́жен ’адзін з кіёчкаў у прыстасаванні для сушэння траскі’, алан.ро́жень ’палка, на якую насаджваецца рыбалоўная сетка’, валаг. ’завостраны калок, вожаг, якім перамешваюць галавешкі, жар у печы асеці’. Сюды ж рожно́ ’драўляны пруцік, на якім смажаць сала на агні’ (Сл. Брэс.; мазыр., З нар. сл.), ро́жны ’качарэжнік’ (ЛА, 4), ро́жны ’вілкі, якімі ставяць у печ і дастаюць з печы чыгуны’ (Сл. Брэс.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
хо́лодв разн. знач. хо́лад, -ду м.;
дрожа́ть от хо́лода дрыжа́ць ад хо́ладу;
пахну́ло хо́лодом паве́яла хо́ладам;
прийти́ с хо́лода прыйсці́ з хо́ладу;
броса́ет в жар и хо́лод ро́біцца то го́рача, то хо́ладна (хало́дна);
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Kastáni¦e
f -, -n кашта́н, кашта́навае дрэ́ва
für j-n die ~n aus dem Féuer hólen — цяга́ць кашта́ны з агнр для каго́-н.
sich ~n aus dem Féuer hólen lássen* — чужы́мі рука́мі жар заграба́ць
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Весажо́р ’сузор’е ў сем зор’, вісажы́р, вісыжа́р ’сузор’е’ (Бяльк.), зах.-палес.высожа́р ’Плеяды’ (Маш., Atlas, 3); рус.кур., дан., тул., калуж.весожа́ры ’сузор’е’, дан.весожа́ры, висожа́ры ’Плеяды’, калуж.висожа́ры, урал.висожа́р ’сузор’е Вялікай Мядзведзіцы’, смал.вышеза́р ’сузор’е Малой Мядзведзіцы’. Складанае слова ад віс‑ (параўн. рус.вяц., каз. ви́сы ’валасы’, новасіб. ’апоўзіны’) і ‑жар (усячэнне ад стожар). Гэта слова, як і роднаснае валасажа́р (гл.), узнікла ў выніку налажэння двух слоў з хісткай семантыкай, якая датычыць назваў сузор’яў і зорак; параўн. балг.власи́ ’валасы’, ’сузор’е Цяльца’ і рус.стожары ’Плеяды’; ’Вялікая Мядзведзіца’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Гарэць ’гарэць’ (ужываецца таксама ў значэнні ’цвісці’ — Шат., Жд. 2, Сл. паўн.-зах.). Рус.горе́ть, укр.горі́ти, польск.gorzeć, серб.-харв.го̀рети, ст.-слав.горѣти і г. д. Прасл.*gorěti, *gorʼǫ ’гарэць’ (агляд матэрыялу гл. у Трубачова, Эт. сл., 7, 42) звязана з прасл.*grěti, *gъrnъ, *žarъ. У аснове ляжыць і.-е.*guher‑: *guhor‑ ’гарачы, паліць і да т. п.’ Параўн. літ.garė́ti ’гарэць’, ст.-інд.háras ’жар’, ghṛṇóti ’гарыць, свеціць’, ст.-грэч.θέρομαι ’рабіцца гарачым’. Трубачоў, Эт. сл., 7, 42–43; Слаўскі, 1, 322–323; Фасмер, 1, 441; Траўтман, 79.