Раскабызі́ць ’пацягнуць на капрызы’, раскабызі́цца ’пачаць капрызнічаць’ (Юрч. Вытв.). Безумоўна, да *кабы́зі́ць, кабы́зі́цца, параўн. ко́бза 2 (гл.) і тэрытарыяльна блізкія рус. смал. кобыза́ ’капрызны чалавек’, кобызи́ться ’паводзіць сябе фанабэрыста, ганарыста; упарціцца; ламацца’, што, магчыма, у выніку інтэрвакальнага азванчэння ‑п‑, гл. капы́за, капызіцца, капыжыцца. Адносна іншых этымалагічных магчымасцей гл. Брукнер, 240–241, Банькоўскі, 1, 737 (у сувязі з польск. skobuzieć ’насупіцца’), ЭССЯ, 10, 92 (пра суфіксы *‑uzъ/*‑ъzъ). Пры дапушчэнні прыстаўкі *ko‑ ўзнікае магчымасць гукапераймальнага паходжання, параўн. бы́зкаць (< быз‑з‑з), параўн. бзы́каць (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
пагро́за, ‑ы, ж.
1. Абяцанне зрабіць каму‑н. зло, непрыемнасць. Выказаць пагрозу. Не звяртаць увагі на пагрозы. □ [Мужчыны] стаялі на раллі вакол Міхалкі, закурвалі і моўчкі слухалі аканомавы пагрозы. Галавач. Пагрозы [Волькі] кінуць участак і не ступіць больш на яго нагой былі, безумоўна, пустой гаворкай. Васілевіч. // Злосць, пагрозлівы тон. У голасе бацькавым была пагроза і крыўда, што і дачка не будзе слухаць яго. Тады ўсяму канец. Каваль.
2. Небяспека, якая тоіцца ў чым‑н. Пагроза смерці. □ Пад пагрозай атруты [хлопцы] выкінулі нямала і добрых грыбоў. Маўр. // Тое, што стварае небяспеку. Фашызм — пагроза міру на зямлі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Няўго́ (неуго́) ’няўжо; хіба’ (Нас.), ’няўжо’ (Бяльк.), няўго́‑ш ’вядома, безумоўна’ (Воўк-Лев., Татарк.), неўгэ́ ’няўжо’ (ТС). Паводле Карскага (2–3, 83), таго ж паходжання, што і рус. неужели ’няўжо’, дзе ‑го непалатальны варыянт да *že, гл. ж, жа (ESSJ SG, 1, 335). Меркаванне пра запазычанне з літ. niaugù ’няўжо’ (Грынавяцкене–Мацкевіч, Baltistica, III (1) Priedas, 1989, 72) спрэчнае, паколькі чаргаванне ‑go/‑že вядома шмат якім славянскім мовам (ESSJ SG, 1, 310), параўн. таксама угэ/ужэ ’ужо’ (ТС); пад балтыйскім уплывам магла адбыцца манафтангізацыя спалучэння ‑яў‑ > ‑я‑, гл. няго́ ’няўжо’. Параўн. няўжо́ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
я́сно
1. нареч. (ярко) я́сна;
я́сно све́тит со́лнце я́сна све́ціць со́нца;
2. нареч. (отчётливо) выра́зна, я́сна;
я́сно слы́шать, ви́деть выра́зна (я́сна) чуць, ба́чыць;
ко́ротко и я́сно ко́ратка і я́сна (зразуме́ла);
3. безл., в знач. сказ. (понятно) зразуме́ла, я́сна;
я́сно без слов зразуме́ла (я́сна) без слоў;
4. безл., в знач. сказ. (о хорошей, ясной погоде) я́сна;
5. утвердительная част., разг. (в смысле «конечно») вядо́ма, зразуме́ла, безумо́ўна, бясспрэ́чна;
ты напи́шешь мне? — Я́сно, напишу́ ты напі́шаш мне? — Вядо́ма (зразуме́ла, безумо́ўна, бясспрэ́чна), напішу́.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
naturalnie
I
натуральна
II
1. ад прыроды;
2. натуральна; проста; нязмушана;
zachowywać się naturalnie — паводзіць сябе натуральна (нязмушана);
3. безумоўна; вядома; зразумела; натуральна
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
problem1 [ˈprɒbləm] n.
1. прабле́ма, пыта́нне;
the housing problem жыллёвае пыта́нне
2. прабле́ма, ця́жкасць;
solve a problem вы́рашыць прабле́му;
financial problems фіна́нсавыя прабле́мы
3. math. зада́ча
♦
have a problem with smth. мець прабле́му з чым-н.;
no problem infml вядо́ма, безумо́ўна (у адказ на просьбу)
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
Інсты́нкт ’неўсвядомленая цяга, імкненне да чаго-н.’, ’чуццё, прадчуванне чаго-н.’ (ТСБМ), инсты́кт ’унушэнне’, ’цяга, унутранае пабуджэнне’ (Нас.). Ст.-бел. инстинктъ, инстиктъ, инстынктъ ’пабуджэнне, чуццё’ (1620 г.) (Булыка, Лекс. запазыч., 136; Гіст. лекс., 108). Запазычанне з лац. instinctus ’пабуджэнне’ праз польск. instynkt (XVII ст.). Рус. инсти́нкт у XVIII ст. праз нямецкую (Фасмер, 2, 135; Шанскі, 2, I, 87). Памылковае дапушчэнне аб запазычанні з рус. у пачатку XX ст. (Гіст. лекс., 252, 272; Крукоўскі, Уплыў, 77), паколькі слова зафіксавана ў ст.-бел. мове і лексікаграфічных крыніцах XIX ст., аднак замацаванне слова ў навуковай тэрміналогіі адбылося, безумоўна, пад рускім уплывам; параўн. таксама націск.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
far2 [fɑ:] adv. (farther/further, farthest/furthest)
1. далёка
2. зна́чна, шмат;
far better/worse зна́чна лепш/горш;
as far as да (якога-н. месца);
We went as far as the bridge. Мы дайшлі да моста.
♦
as far as I know/can remember нако́лькі мне вядо́ма/я па́мятаю;
as far as I am concerned што даты́чыцца мяне́;
by far зна́чна, намно́га, нашма́т; бясспрэ́чна, безумо́ўна;
She is by far the best tennis player. Яна, безумоўна, лепшая тэнісістка;
far and wide/far and near усю́ды;
far from it зусі́м не; наадваро́т;
so far да гэ́тага ча́су, дагэ́туль;
So far the weather has been fine. Дагэтуль надвор’е было цудоўнае.
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
pewność
pewnoś|ć
ж.
1. упэўненасць; перакананасць;
~ć siebie — упэўненасць у сабе; самаўпэўненасць;
2. надзейнасць;
3. непазбежнасць; немінучасць;
z ~cią! — безумоўна!;
dla ~ci — а) каб пераканацца; каб упэўніцца;
на ўсялякі выпадак
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
Асёлка ’радуга’ (Касп.), осело́к (ДАБМ, 902). Укр. оселка ’тс’. Безумоўна звязана з вясёлка, укр. веселка ’тс’. Аднак вакалізм пачатку ў паўднёвабеларускай і ўкраінскай формах сведчыць аб тым, што простым усячэннем пачатковага в‑ форму гэту вытлумачыць нельга. Магчыма, асёлка ’радуга’ кантамінацыйна звязана з асялок прылада для вастрэння’ (ад якой адлятаюць іскры, як, магчыма, маланкі, ва ўяўленні нашых продкаў, ад радугі). Магчыма, кантамінацыя тут адбывалася з о́сілкі ’(паўкруглая) ручка вядра’. Нельга выключыць і тое, што форма асёлка адлюстроўвае неабходнасць лічыць сучасную сувязь вясёлка — вясёлы пазнейшай, магчыма, народнаэтымалагічнай, а старажытную назву радугі звязваць з словамі тыпу ст.-іран. asman ’неба’. Трэба, нарэшце, указаць на магчымую сувязь асёлкі ’радугі’ з асілкамі (гл.) або праз іскры, звязаныя з уяўленнямі пра каменную прыроду асілкаў (параўн. іх рэбры), або праз вобраз змяі (з якой звязана і радуга і асілкі). Няясна.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)