Су́ма1 ’вынік складання; агульная колькасць, сукупнасць’ (ТСБМ, Байк. і Некр.), су́ма, сумацыя ’вынік’ (Ласт.), су́ма́ ’пэўная колькасць грошай’ (Сл. ПЗБ), ст.-бел.су́мма, су́ма ’агульная колькасць’ (Сташайтэне, Абстр. лекс., 153). Запазычанне непасрэдна з лацінскай (Жураўскі, Крамко, Зб. Крапіве, 142). Выказваюцца таксама меркаванні пра запазычанне праз польск.suma ’тс’ з лац.summa ’вышэйшая, агульная лічба’ < summus ’вышэйшы’ (гл. Кюнэ, Poln., 100 з літ-рай); ці запазычанне ў канцы XV ст. са ст.-польск.suma, summa (XV ст.), гл. Булыка, Лекс. запазыч., 80.
Су́ма2 ’пажыткі, маёмасць’ (Клім.). Магчыма, да сума1, параўн. су́ма ’грошы’ (кобр., Горбач, Зах.-пол. гов.). Крытычна пра спробы звязаць з сум (гл.) і рэканструкцыю *sǫdma (Ліўканен, Отглаг. сущ., 194) Варбат (Этимология–1988–1990, 196), якая дапускае запазычанне праз польскую з ням.Saum ’ношка, паклажа’. Параўн., аднак, балг.су́ма ’многа, маса’, якое лічыцца яшчэ прабалгарскім (Младэнаў, Диалектология, балканистика, этнолингвистика. София, 2008, 199). Гл. су́мна ’мноства’.
Ма́са ’колькасць матэрыі, якая складае цела’, ’вялікая колькасць, мноства, шмат чаго-небудзь’, ’мноства рэчыва без пэўнай формы’, ’народ, шырокія колы насельніцтва’ (ТСБМ, Яруш., ТС). Еўрапейскае слова. У бел. мову запазычана з польск. і, магчыма, паўторна з рус. мовы, у якіх з новав.-ням.Masse (XVI ст.) або з франц.masse > лац.massa ’злітак’, ’ком, глыба, кавалак’, ’хаос’ < ст.-грэч.μᾶζα ’цеста’, ’ячменны хлеб’ < μάσσω ’мяшаю, размешваю’. Сюды ж масаві́к ’той, хто вядзе работу ў масах’, ’арганізатар масавых гульняў’ (ТСБМ), ма́савыя ’летняе свята саўгаснікаў’ (віл., Нар. сл.), масо́ўка ’масавая сцэна ў спектаклі, фільме’, ’масавая прагулка’, ’тайны рэвалюцыйны сход’ (ТСБМ) — усе з рус. мовы.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
АЛІГАПСО́НІЯ
(ад аліга... + грэч. opsōnia закупка прадуктаў харчавання),
тып рыначнай структуры, у якой у адрозненне ад алігаполіі замест абмежаванай колькасці вытворцаў-прадаўцоў дзейнічае абмежаваная колькасць буйных кампаній-пакупнікоў.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
дава́жыць
1. (дадаць пэўную колькасць, да поўнай вагі) hinzúfügen vt, hinzúwiegen*vt (bis ein bestímmtes Gewícht erréicht ist);
2. (скончыць узважванне) das Ábwiegen (áb)schlíeßen*
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Präsénzstärke
f -
1) ко́лькасць прысу́тных у да́ны мо́мант
2) вайск. наяўны склад
3) наяўнасць (чаго-н.)
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Ménge
f -, -n
1) мно́ства, бе́зліч, вялі́кая ко́лькасць, ма́са
2) нато́ўп, збой
éine ~ Ménschen — нато́ўп лю́дзей
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
натачы́ць, ‑тачу, ‑точыш, ‑точыць; зак.
1.што. Навастрыць на тачыле. Я сякеру вазьму, Натачу, навастру, І пайду ў сыр-бор, На зарніцу-зару.Бядуля.//чаго. Тое ж, але ў вялікай колькасці. Натачыць дзесятак нажоў.
2.чаго. Вырабіць на такарным станку нейкую колькасць чаго‑н. Натачыць дэталей.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
глыто́к, ‑тка, м.
1. Аднаразовы рух глытальных мышцаў пры глытанні; глытальны рух. Піў захліпаючыся, глыбокімі глыткамі. Напіўшыся, прылёг на левы бок.Хомчанка.
2.Колькасць яды або вадкасці, якую можна праглынуць за раз. Маленькі глыток. □ [Лялькевіч] выцер рукавом пот і, закінуўшы галаву, пачаў піць павольна, смакуючы кожны глыток.Шамякін.// Зусім невялікая колькасць яды або пітва. У бязмежнай прасторы сіняй не знайсці ні глытка вады.А. Вольскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
наабдзіра́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., чаго.
Надраць вялікую колькасць чаго‑н. Наабдзіраць кары. □ Раз [Юрка і Юзік] падышлі да Алеся: — Алесь, дай мы наабдзіраем з гэтага галля калматага моху.Чорны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
надо́й, ‑ю, м.
Колькасць надоенага малака. Дзямід Сыч гэтым часам быў заняты праверкай надояў малака.Паслядовіч.Калгас імя Жданава выйшаў у лік перадавых па надоях малака.Шчарбатаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)