Рабкі́ня, рабы́кіня ’пакорная, рахманая жанчына’ (маг., Нар. словатв.). Па ўсёй верагоднасці, гэта словаўтваральны варыянт слова рабыня (гл.) з суфіксам ‑к‑, які мае тут памяншальна-зневажальнае значэнне. Але не выключана таксама, што словаўтварэнне ішло іншым шляхам — спачатку ад раб (гл.) утварылася форма ж. р. ра́бка (параўн. балг.ро́бка ’рабыня’) з наступным нарашчэннем суфікса ‑іня, параўн. серб., харв.rȍpkińa, ро̏пкиња ’рабыня’ ад дэмінутыва ро́бак ’раб’ (Скок, 3, 150).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Стакало́с ‘каласоўнік’ (стол., лельч., жытк., мазыр., Расл. св.; ЛА, 1), стоколо́с, стоколо́са ‘гірса’ (ТС), укр.стоко́лос, рус.стоко́лос, польск.stokłos, чэш.stoklosa, славац.stoklas, серб.-харв.сто̀класа, славен.stóklas. Прасл.*stokolsъ; ад сто і колас (Міклашыч, 335; Фасмер, 3, 764). Махэк₂ (579) заўважае, што лічэбнік сто не мае канкрэтнага значэння, абазначае толькі вялікую колькасць каласкоў у гэтай расліны ў параўнанні з адным коласам культурных збожжавых раслін.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Такт ’мерны рух; лад; пачуццё меры’ (ТСБМ, Ласт., Некр. і Байк.), тахт ’рытм, рытмічнае суправаджэнне’ (Сл. ПЗБ, Цых.), та́хта ’тс’ (Стан.). Запазычана з заходнееўрапейскіх моў, відаць, праз польск.takt ’рытм; далікатнасць’, ’рытм (у музыцы, руху)’, што з лац.tāktus ’дотык; адчуванне дотыку’ (ЕСУМ, 5, 506; Фасмер, 4, 13; Голуб-Ліер, 476; Брукнер, 564). Сюды ж такто́ўны ’які мае такт’ (ТСБМ, Ласт., Некр. і Байк.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Трыката́ж ‘тканіна машыннай вязкі’ (ТСБМ). Праз рус.трикота́ж ці польск.trykotaż: fabryka trykotaży (Варш. сл.), запазычана з франц.tricotage ‘вязаная тканіна’, ‘вязанне’ < tricoter ‘вязаць (на спіцах, кручком)’. Апошняе не мае надзейнай этымалогіі: флам.strikken ‘плесці’, суч. ням.stricken ‘вязаць’ < ст.-в.-ням.stricchen ‘звязваць’ < англ.-сакс.gestrician ‘латаць сеткі, невады’ (Чарных, 2, 262–263; Голуб-Ліер, 489; Даза, 725; Васэрцыер, 225; ЕСУМ, 5, 637).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
kto
хто;
kto to jest? — хто гэта?;
kto bądź — хто-небудзь;
sprawdź, kto przyszedł — паглядзі, хто прыйшоў;
kto rano wstaje, temu Pan Bóg daje прык. хто рана ўстае, таму Бог дае; хто дбае, той і мае
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
тэматы́чны, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да тэмы (у 1 знач.), тэматыкі; які характарызуецца наяўнасцю якой‑н. тэмы (тэм). Тэматычны план лекцый. Стварэнне мастацкіх тэматычных твораў. □ У анталогію ўвайшлі творы шырокага тэматычнага дыяпазону.«Полымя».// Прысвечаны якой‑н. адной тэме. Тэматычная выстаўка. Тэматычны канцэрт. Тэматычны агляд літаратуры. □ Нядаўна мы праводзілі тэматычны вечар, прысвечаны жыццю і творчасці Міхася Лынькова.«ЛіМ».
2. Які мае адносіны да тэмы (у 2 знач.). Тэматычная распрацоўка сімфоніі. Тэматычныя паўторы.
3. Які мае адносіны да тэмы (у 3 знач.). Тэматычныя галосныя.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
нейтра́льны
(лац. neutralis = які не належыць ні таму, ні другому)
1) які не прымыкае ні да аднаго з дзеючых бакоў (напр. н-ая дзяржава);
2) які не мае выразных адзнак, не аказвае ні карыснага, ні шкоднага ўздзеяння (напр. н. пах, н. раствор).
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
юрыды́чны
(лац. juridicus = судовы)
1) звязаны з прававымі нормамі і іх практычным прымяненнем (напр. ю-ая дапамога);
2) звязаны з вывучэннем права (напр. ю-ая адукацыя);
3) які мае адносіны да арганізацыі работы ў галіне права (напр. ю-ая кансультацыя, ю-ыя органы).
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
worúnter
pronadv
1) над чым
2) памі́ж чым, сяро́д які́х, сяро́д чаго́
3) пераклад залежыць ад кіравання беларускага дзеяслова:
méine Fréunde, ~ ich dich zähle — мае́ сябры́, да які́х я адно́шу такса́ма і цябе́
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Práxis
f -, Práxen
1) пра́ктыка, во́пыт
etw. durch die ~ erkénnen* — пазна́ць [зазна́ць] што-н. на пра́ктыцы
2) пра́ктыка (урача, юрыста)
ein Arzt in fréier [in éigener] ~ — ура́ч, які́ма́е ўла́сную пра́ктыку
die ~ áusüben — практыкава́ць
in ~ — на пра́ктыцы
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)