*Ацупе́ць, оцупе́ць, оцу́пнуць ’ахаладаць; змерзнуць, стаць цвёрдым (ад холаду)’ (КСТ), оцуплы перан. ’мёртвы (пра чалавека)’ (там жа), укр. оцу́пити ’зацвярдзець’. Да цупкі ’цвёрды’ або цупаць, цупнуць ’ахапіць’, параўн. схапіцца застыць’ (пра што-небудзь вадкае).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Празо́рлівы ’здольны прадбачыць будучае, праніклівы’ (ТСБМ), празо́рлівец ’тс’, празо́рлівасць ’здольнасць да прадбачання’ (ТСБМ, Стан.). Рус. прозорли́вый ’здольны прадбачыць’, серб.-харв. прозо́рлив, балг. прозорли́в ’тс’. Да празе́рыць ’стаць відушчым; уцяміць, зразумець’ (Нас.), зо́рыць ’глядзець’ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
вы́цягнуцца, -нуся, -нешся, -нецца; -ніся; зак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Выпасці з чаго-н. ад штуршка, неасцярожнага руху; вышмаргнуцца.
Выцягнулася нітка з іголкі.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Зрабіцца даўжэйшым, падоўжыцца.
Агонь выцягнуўся доўгай паласой.
3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Размясціцца на вялікай адлегласці ў адну лінію.
Вёска выцягнулася ўздоўж ракі.
4. Вырасці, стаць высокім.
Хлопчык за лета выцягнуўся.
5. Легчы, расцягнуўшыся, выпрастаўшыся.
В. на канапе.
6. Стаць прама, выпраміцца.
В. перад камандзірам.
|| незак. выця́гвацца, -аюся, -аешся, -аецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
завастры́цца, 1 і 2 ас. не ўжыв., -во́стрыцца; зак.
1. Стаць вострым (у 1 знач.).
Нос завастрыўся (стаў танчэйшым да кончыка пры схудненні).
2. перан. Больш рэзка, больш ясна абазначыцца.
Пытанне завастрылася.
|| незак. завастра́цца, -а́ецца і заво́стрывацца, -аецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
загартава́цца, -ту́юся, -ту́ешся, -ту́ецца; -ту́йся; зак.
1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Атрымаць большую цвёрдасць шляхам загартоўкі.
Сталь загартавалася.
2. перан. Стаць фізічна і маральна стойкім.
Здароўе загартавалася.
Армія загартавалася ў баях.
|| незак. загарто́ўвацца, -аюся, -аешся, -аецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
збег, -у, м.
1. гл. збегчы.
2. Месца, паглыбленне, па якім збягае вада.
Стаць на самым збегу вады.
3. Спалучэнне, злучэнне (спец.).
З. зычных гукаў.
◊
Збег акалічнасцей — абставіны, якія склаліся пэўным чынам, ход падзей, які абумовіў што-н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
вы́глянуць, -ну, -неш, -не; -глянь; зак.
1. Высунуўшыся з укрыцця, глянуць, паглядзець.
В. з-за вугла на вуліцу.
2. Стаць відным, паказацца.
З-за хмар выглянула сонца.
|| незак. выгля́дваць, -аю, -аеш, -ае і выгляда́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е (разм.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
парва́цца, 1 і 2 ас. не ўжыв., -ве́цца; зак.
1. Разарвацца, раздзяліцца на часткі ад нацягвання.
Ніткі парваліся.
2. Стаць дзіравым, знасіцца да дзірак.
Панчохі парваліся.
3. перан. Спыніцца (пра знаёмства, адносіны і пад.).
Сувязь з падпольшчыкамі парвалася.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
прыці́хнуць, -ну, -неш, -не; прыці́х, -хла; -ні́; зак.
1. Перастаць падаваць гукі, ствараць шум; стаць амаль нячутным.
Гукі прыціхлі.
Птушкі прыціхлі.
2. Перастаць рухацца; паслабець у сіле свайго праяўлення.
Сябры прыціхлі.
Вецер прыціх.
|| незак. прыціха́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
садра́цца, 1 і 2 ас. не ўжыв., здзярэ́цца; зак.
1. Злупіцца, зняцца (пра кару, скуру і пад.), аддзяліцца ад паверхні.
На пальцы садралася скура.
2. Стаць непрыгодным ад доўгага ўжывання (пра венік, шчотку і пад.).
|| незак. здзіра́цца, -а́ецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)