Мікі́та ’стары танец: двое трымаюцца за канцы палкі і, перакідваючы ногі праз яе, па чарзе пытаюцца: — «Мікіта, ці ты-та? — Не я-та, мой тата!» (зах., Даль). Інакш у БелСЭ, 7 (гл.). Ад імя Мікіта (як і «Лявоніха», «Яйка», «Юрачка»), якое з с.-грэч.Νικήτης.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
addle
[ˈædəl]1.
v.t.
1) блы́таць, зьбіва́ць з панталы́ку, бянтэ́жыць
2) псава́цца, ту́хнуць (пра яйка)
2.
adj.
1) збаламу́чаны; зблы́таны
2) сапсава́ны, ту́хлы
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
flyblow
[ˈflaɪbloʊ]1.
n.
мушы́нае я́йкаабо́ ля́рва (на мя́се)
2.
v.t. flyblew, -blown, -blowing
1) кла́сьці я́йкі (пра му́ху)
2) псава́ць, зага́джваць, заража́ць
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Лупаві́ны ’лупіны ад бульбы’ (Сцяц., Сцяшк.), лупаві́на ’тс’, ’шалупайка ад яйка’ (баранав., Сл. ПЗБ), каш.łúpovʼina ’лупіны ад агародніны, арэхаў’. Праформа lupovina < lupa < lupiti > лупі́ць1 (гл.) (Слаўскі, 5, 346). Аб суфіксе ‑авін‑ы гл. Сцяцко (Афікс. наз., 22), які з ‑ov‑in‑a (Слаўскі, SP, 1, 120–121).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пу́лька ’партыя гульні ў карты’ (ТСБМ). Запазычана з рус.пу́лька ’тс’, што з франц.poule ’агульная сума ставак, складаючых банк у азартнай гульні’, параўн. польск.pula ’тс’; першапачаткова франц.poule ’курыца’, дакладней ’курыца на яйках’, дзе кожнае яйка атаясамліваецца са стаўкай; параўн. Фасмер, 3, 405; Банькоўскі 2, 965.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Разго́гаць ’разбіць’, разго́гацца ’разбіцца’ (Нас.). Да го́гаць ’біць адно аб другое’, го́гнуць ’стукнуць’, го́ганне ’удар аднаго звонкага прадмета аб другі’ (Нас.), укр.го́гіт ’іржанне’, ’моцны і працяглы гук, шум’. Гукапераймальныя ўтварэнні, параўн. ЭССЯ, 6, 194–195. Звонкі варыянт у раско́каць ’разбіць’ (што звязана з кока ’яйка’, ко́кнуць, гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
shell1[ʃel]n.
1. ра́кавіна; шкарлу́піна, шалупа́йка (яйка)
2. абало́нка
3.mil. гі́льза (патрона); снара́д; грана́та
♦
come out of one’s shell вы́лупіцца, вы́йсці са сваёй шкарлу́піны;
go/retreаt, etc. into one’s shell замыка́цца ў сваёй шкарлу́піне
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
Лусь! — гук пры расколванні, ламанні чаго-небудзь (Нас., Растарг.; мсцісл., Нар. лекс.), паст.лоп! (Сл. ПЗБ), ’пра хруст яйка, пра біццё па галаве, па лбе’ (полац., Нар. лекс.). Гукапераймальнае. Прасл.lusъ! (Слаўскі, 5, 354–355; Смаль-Стоцкі, Приміт., 164). Аўтары БЕР (3, 523) дапускаюць другаснасць узнікнення выклічніка з прасл.luskati > лу́скаць2 (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ab ovo usque ad mala (Horatius)
Ад яйка да яблык*.
От яйца до яблок.
бел. Ад пачатку да канца. Ад краю і да краю. 3 краю ў край.
рус. От А до Я. От аза до ижицы. От альфы до омеги.
фр. De l’alpha à l’oméga (От альфы до омеги).
англ. From beginning to end (Сначала до конца). From A to Z (От А до Я).
нем. Von A bis Z (От A до Я).
* У старажытных рымлян было прынята пачынаць абед з яіц і заканчваць яго яблыкамі.
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
◎ По́рч ’шкода; псаванне’, м. р. або ж. р. (ТС; петрык., Мат. Гом.; Юрч. Вытв.), порча ’тс’ (беласт., Сл. ПЗБ; ТС). Укр.порча, рус.порча ’тс’ выводзяць з cnopmümu, портить ’псаваць’ (ЕСУМ, 4, 533; Фасмер, 3, 337), сюды ж польск.parcieć ’сохнуць, вянуць (пра садавіну і гародніну)’ і ’прарастаць у вільгаці і цяпле’, што дазваляе рэканструяваць прасл.*рыііʼti ’псаваць’. Сувязь з пароць (гл.) (Міклашыч, 243; Фасмер, 4, 335) непрымальная. Імаверна, роднаснае да прэлы, спёрты, заперці, запор (гл.). Параўн. ст.-рус.прытоіш ’патраціць, не захаваць’, славен.priШ ’пакаваць’. Сной (512) звязвае апошняе з порт ’тканіна, перавязь’ (гл. порт2). Параўн. таксама літ.pursti ’гніць’, piirtiti ’трасці, боўтаць’, pereti ’выседжваць птушанят’. Корань захаваўся ў *za‑pbH‑ъkъ, параўн. укр.запорток, польск.zapartek ’яйка-баўтун’, ’тухлае, сапсаванае яйка’, параўн. рус.испорченное (яйцо); адсюль першаснае значэнне ’тое, што сапрэла, сапсавалася ў закрытай прасторы’.