Verbum

упо́перак і упапяро́к, прысл. і прыназ.

1. прысл. У шырыню, па шырыні чаго-н.

Разрэзаць дошкі ў.

2. прыназ. з Р. Ужыв. для ўказання на накіраванасць дзеяння па шырыні чаго-н.

Рухацца на лодцы ўпоперак (упапярок) ракі.

е́хаць, е́ду, е́дзеш, е́дзе; е́дзем, е́дзеце, е́дуць; едзь; незак.

1. Рухацца куды-н. пры дапамозе якіх-н. сродкаў перамяшчэння.

Е. на электрычцы.

Е. у машыне.

Е. вярхом.

2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Рухацца (пра сродкі перамяшчэння).

Едзе аўтамабіль.

3. Накіроўвацца куды-н. пры дапамозе сродкаў перамяшчэння; ад’язджаць.

Е. на працу.

Е. за мяжу.

4. Ссоўвацца, саслізгваць са свайго месца.

На мокрай сцежцы ногі едуць убакі.

5. перан., на кім-чым. Выкарыстоўваць у сваіх інтарэсах, для сваёй выгады (разм.).

Ён едзе на памочніках.

пе́рці, пру, прэш, прэ; пром, праце́, пруць; пёр, пе́рла; пры; незак. (разм.).

1. Ісці, рухацца.

Прэ пасярэдзіне дарогі.

2. Ісці, рухацца куды-н., не лічачыся з перашкодамі, з забаронай.

Куды прэш напралом!

3. каго-што. Гнаць, выганяць.

П. чужога сабаку з двара.

4. каго-што. Валачы (што-н. цяжкае, грувасткае).

П. мяшок бульбы.

5. (1 і 2 ас. не ўжыв.). 3 сілай выходзіць вон, праяўляцца.

Карані пруць з зямлі.

Злосць з яго так і прэ.

6. што. Прагна есці.

Прэ як не ў сябе.

мата́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца; незак.

1. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.). Рухацца з аднаго боку ў другі, знаходзячыся ў вісячым становішчы.

Вяроўка матаецца.

2. Праводзіць час у раз’ездах, клапоцячыся аб чым-н. (разм.).

М. па раёне.

прыці́хнуць, -ну, -неш, -не; прыці́х, -хла; -ні́; зак.

1. Перастаць падаваць гукі, ствараць шум; стаць амаль нячутным.

Гукі прыціхлі.

Птушкі прыціхлі.

2. Перастаць рухацца; паслабець у сіле свайго праяўлення.

Сябры прыціхлі.

Вецер прыціх.

|| незак. прыціха́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.

трапята́цца, -пячу́ся, -пе́чашся, -пе́чацца; -пячы́ся; незак.

1. Пастаянна рухацца, варушыцца, дрыжаць.

Трапечацца лісце асіны.

Трапечуцца ветразі.

У сетцы трапяталася рыба.

2. Узмоцнена, часта біцца з прычыны моцнага хвалявання (пра сэрца).

Сэрца трапечацца ў грудзях.

|| наз. трапята́нне, -я, н.