слу́жба в разн. знач. слу́жба, -бы ж.;

во́инская слу́жба во́інская слу́жба;

слу́жба свя́зи слу́жба су́вязі;

поступи́ть на слу́жбу паступі́ць на слу́жбу;

верну́ться со слу́жбы вярну́цца са слу́жбы;

◊

не в слу́жбу, а в дру́жбу погов. не па слу́жбе, а па дру́жбе;

сослужи́ть слу́жбу (кому-л.) зрабі́ць паслу́гу (каму-небудзь), удружы́ць;

солда́т спит — слу́жба идёт погов. ку́хар спіць, а булён кіпі́ць; ба́бка спіць, а гусе́й пасе́;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

прыткну́цца, ‑ткнуся, ‑ткнешся, ‑ткнецца; ‑ткнёмся, ‑ткняцеся; зак.

1. Злёгку дакрануцца, даткнуцца да каго‑, чаго‑н. Камбат даў мне прыкурыць ад сваёй папяросы. Мне доўга не ўдавалася прыткнуцца да яе. Васілёнак. У арміі ён спаў добра. Прыткнецца да падушкі і гатоў. Навуменка.

2. Разм. Прыхіліцца да каго‑, чаго‑н., абаперціся аб што‑н. Спінай да .. [печы] прыткнулася гордая, як каралева, з халоднымі карымі вачамі прыгажуня Міра. Карпюк. // Прымасціцца, прысесці дзе‑н. Невялікі садок нашага двара. Нам і прыткнуцца няма дзе. Вітка.

3. Наблізіцца да чаго‑н., размясціцца ўпрытык з чым‑н. На разліве, сярод магутных дубоў, што стаялі па пояс у вадзе, прыткнуліся адзін да аднаго некалькі чаўноў. Караткевіч.

4. перан. Разм. Уладкавацца (на якое‑н. месца, пасаду), паступіць куды‑н., прыстроіцца дзе‑н. Саўка ляжаў і думаў. У такім цяжкім беспрасветным стане ён не быў ніколі. Куды ж яму падацца і што рабіць? Дзе ён цяпер прыткнецца?.. Колас. [Сёмка:] — У клубе якраз пасада кінамеханіка пуставала. От і прыткнуўся я туды. Кандрусевіч. // Знайсці прыстанішча дзе‑н. — Вот спалілі сяло, трохі ўцякло народу, а куды прыткнуцца? Навуменка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ра́да, ‑ы, ДМ ‑дзе, ж.

1. Парада, навучанне, як паступіць, як зрабіць. Рабочыя адзін у аднаго пыталі рады, што рабіць. Сабаленка. Хочаш раду, ваявода, дам — бяжы. Дзяргай. Адзін успомніць гэта, Той прынясе сваё, Але для ўсіх у дзеда Адказ і рада ёсць. Лужанін. // Сродак, паратунак, выйсце. Іншай рады не было, як ісці .. [кавалю] адгэтуль. Чорны.

2. Сумеснае абмеркаванне якіх‑н. пытанняў; нарада. Шум стаіць над лясістай дуброваю. Быццам рада аб нечым ідзе. Купала. Перасоўваліся ад сцяны да сцяны канапы, ложкі, пакуль не займалі месца, ухвалёнае ўсёй сямейнай радай. Мележ.

3. Народны сход, а таксама савет прадстаўнікоў у розныя гістарычныя перыяды на Беларусі, Украіне, у Літве, Польшчы. Выбарная рада. Мясцовая рада. Рада Вялікага княства Літоўскага.

4. Контррэвалюцыйная арганізацыя беларускіх і ўкраінскіх буржуазных нацыяналістаў, якая існавала на Беларусі і Украіне ў 1917–1918 гадах. Беларуская рада.

•••

Даць раду (ы) каму-чаму гл. даць.

З якой рады? — выходзячы з якіх патрабаванняў? Чаму?

Ні да рады, ні да звады — пра каго‑н., хто не мае характэрных індывідуальных якасцей.

Раду радзіць гл. радзіць.

Рады няма гл. няма.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

про́даж м. Verkáuf m -(e)s, -käufe; Féilbietung f -, -en (прапанова тавару); Hándel m -s (гандаль); Ábsatz m -es, Vertríeb m -(e)s (збыт);

гуртавы́ [апто́вы] про́даж Gróßhandel m, Engroshandel [ã´gro:-] m;

про́даж у раздроб (у ро́зніцу) Detailhandel [-´taĭ-] m, Kléinhandel m;

ручны́ про́даж Hándverkauf m;

◊

про́даж з малатка́ öffentliche Verstéigerung; Verauktioníerung f -, -en, Verkáuf an den Méistbietenden;

пусці́ць у про́даж zum Verkáuf bríngen* [ánbieten*], auf den Markt bríngen* [wérfen*]; féilbieten* аддз. vt, féilhalten* аддз. vt;

паступі́ць у про́даж zum Verkáuf gelángen;

быць у про́дажы zu háben sein, käuflich sein

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

сабра́цца сов., в разн. знач. собра́ться; (в одном месте — ещё) сосредото́читься; скопи́ться; (организоваться — ещё) сколоти́ться; (подготовиться в дорогу — ещё) снаряди́ться;

ву́чні ~ра́ліся на заня́ткі — уча́щиеся собрали́сь на заня́тия;

~ра́лася до́брая кале́кцыя — собрала́сь хоро́шая колле́кция;

вада́ ~ра́лася ў нізі́не — вода́ скопи́лась в лощи́не;

суке́нка ~ра́лася ў скла́дкі — пла́тье собра́лось в скла́дки;

~ра́ўся паступі́ць у ВНУ — собра́лся поступи́ть в вуз;

~ра́лася мно́га наро́ду — собра́лось (скопи́лось) мно́го наро́ду;

◊ с. з ду́мкамі — собра́ться с мы́слями;

с. з сі́ламі — собра́ться с си́лами

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ула́дзіцца, ‑джуся, ‑дзішся, ‑дзіцца; зак.

1. Станоўча вырашыцца, ажыццявіцца; дайсці да ладу, наладзіцца. І нечакана лёгка ўсё ўладзілася як лепш не трэба. Скрыган. Анатоль .. пачаў развясельваць земляка: — Не бяры так блізка да сэрца, можа, яшчэ ўсё ўладзіцца і сыдзецеся зноў. Пальчэўскі. Думкі кожнага яшчэ беглі наўздагон за сябрамі .. Што іх чакае? Як уладзіцца іх лёс? .. Машара. // Ліквідавацца (пра непаразуменні). Уладзіўся канфлікт.

2. Асталявацца, стварыць неабходныя ўмовы для існавання; уладкавацца. Уладзіцца на кватэры. Уладзіцца з харчаваннем. □ У другім лісце Ліда напісала, што перайшла ў інтэрнат, і папрасіла грошай. Трэба ж было ўладзіцца на новым месцы. Чарнышэвіч. Зямлі пясчанай колькі хочаш, Будуйся, дзе табе зручней, Дзе болей вабіць твае вочы, Ты толькі ўладзіцца ўмей. Колас. // Размясціцца, прыстроіцца. Разаслаўшы плашчы на пясок, мы [турысты] таксама ўладзіліся на пляжы ля самага беражка прыбою. Лынькоў. Людзі ўцякалі. Хто паспеў сесці на цягнік, хто ўладзіўся на машыну, хто ішоў пехатою, закінуўшы на плечы хатуль. Арабей.

3. Разм. Паступіць на работу, вучобу, службу і пад., заняць якое‑н. месца, становішча. [Янку] хацелася сумленна ўладзіцца на працу, быць бліжэй да універсітэта. Асіпенка. Быў [бацька] і за кур’ера, і за швейцара, і за вартаўніка, а пасля ўладзіўся на хлебазавод, дзе і працаваў экспедытарам аж да пенсіі. Васілёнак. Ліда Данілава ўладзілася прасавальшчыцай сена на адной з .. фуражных баз. Брыль.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

перабе́гчы, ‑бягу, ‑бяжыш, ‑бяжыць; ‑бяжым, ‑бежыце, ‑бягуць; пр. перабег, ‑ла; заг. перабяжы; зак.

1. Перамясціцца бягом з аднаго месца ў другое, куды‑н. Перабегчы ў кусты. □ Мы перачакалі ў канаве, перабеглі далей, да лесу, і там трохі аддыхаліся. Лось. Ад гумна да хлява мігнуўся, перабег, прыгнуўшыся, нехта чужы. Брыль. // перан. Разм. Перавесціся, паступіць на другое месца працы, вучобы і пад. — Можа, на другі завод перабег? — разважна спытаў Піліп. — Наўрад, — усумніўся Васіль. — Хутчэй за ўсё махнуў дадому. Кулакоўскі.

2. што і праз (цераз) што. Прабегчы цераз што‑н., на процілеглы бок чаго‑н. Салдат перабег дарогу, скочыў праз канаву і, спатыкаючыся, накульгваючы, бег уздоўж руч[ая] ў глыб лесу. Лынькоў. [Сабака і Ліпка] перабеглі шашу, апынуліся на вузкай, абсаджанай дрэўцамі дарозе. Брыль. А калі пачало змяркацца, [Кірык] крадучыся абышоў па канаве сад, перабег цераз агарод і вярнуўся дадому. Ляўданскі.

3. перан. Перайсці на бок праціўніка; перайсці ў стан іншага лагера, групоўкі і пад. Баннік вырашыў так, што паліцыя — не так ужо і страшна: ён возьме зброю ў рукі і адразу перабяжыць да партызан. Федасеенка.

4. што і без дап. Забегчы далей, чым патрэбна. Перабегчы лішняе.

5. перан. Пралегчы, працягнуцца (пра дарогу, выцягнутую паласой прастору). Дарога па ўскрайку сяла Праз Плёсы мае перабегла І ў сэрцы тваім пралягла. Аўрамчык.

•••

Перабегчы дарогу каму — тое, што і перайсці дарогу каму (гл. перайсці).

(Чорная) кошка перабегла паміж кім гл. кошка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

dostać się

зак.

1. дастацца, папасці;

~ło mu się za to — папала (дасталося) яму за гэта;

2. трапіць;

~ć się do niewoli — трапіць у палон (у няволю);

~ć się na języki — трапіць на язык;

~ć się na studia — паступіць ва ўніверсітэт;

~ć się do więzienia — трапіць у турму (у вязніцу, у астрог);

~ć się do środka — трапіць усярэдзіну (унутр);

~ć się pod koła samochodu — трапіць пад машыну

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

géhen

*

1.

vi (s)

1) ісці́, хадзі́ць, прахо́дзіць

vor sich ~ — адбыва́цца

j-n ~ lássen* — адпуска́ць каго́-н.

sícher ~ — дзе́йнічаць упэўнена

auf ein Kílo ~ 20 Stück — на кілагра́м ідзе́ 20 штук

2) е́хаць, ад’язджа́ць

auf Réisen ~ — выпраўля́цца ў падаро́жжа

aufs Land ~ — е́хаць у вёску (за горад)

3) выхо́дзіць (напр., на поўнач)

das Fénster geht nach Nórden — акно́ выхо́дзіць на по́ўнач

4) пайсці́, паступі́ць

auf die Universität ~ — паступі́ць ва універсітэ́т

5) функцыянава́ць, працава́ць; дзе́йні- чаць

an die Árbeit ~ — узя́цца за рабо́ту

das Geschäft geht gut — спра́ва (камерцыйная) ідзе́ до́бра

6) ісці́, прахо́дзіць (пра час)

die Zeit geht lángsam — час ця́гнецца до́ўга [мару́дна]

7) камерц. ісці́, карыста́цца по́пытам

◊ ~ lássen* — пакіда́ць у спако́i

sich ~ lássen* — быць нядба́йным, быць няўва́жлівым, дава́ць во́лю сваі́м захапле́нням, распуска́цца

2.

vimp

wie geht es dir? — як - ма́ешся?, што ў цябе́ но́вага?

es geht! — нічо́га (сабе́)!

es geht nichts darüber — няма́ нічо́га ле́пей [лепш]

es geht nicht nach mir — гэ́та не па-мо́йму

es geht um álles — на ка́рту паста́ўлена ўсё

das geht zu weit — гэ́та зана́дта

es geht nicht — так немагчы́ма [не́льга]

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

ра́дзіць, ‑джу, ‑дзіш, ‑дзіць; незак.

1. што, з інф. і без дап. Даваць якую‑н. раду (у 1 знач.); прапанаваць паступіць пэўным чынам; раіць. — Адтуль, адтуль заходзь — там самая рыба ходзіць — радзіць дзед. Лынькоў. Маякоўскі па-сяброўску радзіў не збываць адразу верша з рук: напісаў — замкні яго ў шуфлядзе, як адлежыцца, — судзі, здавай у друк. Таўлай. — А я табе раджу, Пракопавіч, усё ж такі пачытаць крыху агранамічнай літаратуры. Пестрак.

2. каго-што. Прапанаваць каго‑, што‑н. у якасці каго‑, чаго‑н. Народная медыцына радзіць палын як сродак ад .. болю пасля ўкусаў крапівы. Дубоўка.

3. Меркаваць, раіцца паміж сабой. Каля платоў сядалі мужыкі. Да ночы там шушукаліся, радзілі. Чэрня.

•••

Раду радзіць — радзіцца, раіцца.

радзі́ць, раджу́, ро́дзіш, родзіць; зак. і незак.

1. каго-што. Тое, што і нарадзіць (нараджаць). Там яе [Марыну] маці радзіла ў хаціне вясковай. Куляшоў. Чаруе рэчачка хлапчынку І родзіць мыслі ў галаве. Колас.

2. незак. Даваць ураджай, быць урадлівай (пра глебу, зямлю). У наваколлі тутэйшых трох вёсак зямля была вельмі няроўная. Дзе вышэй — радзіла добра, дзе ніжэй к балоту — усё ўшчэнт вымакала. Чорны. Спустошаная за гэтыя [ваенныя] гады глеба не хацела радзіць. Шахавец. / у безас. ужыв. — Эх, каб у нас усюды так радзіла, як родзіць у Плоскім!.. Ракітны. // Расці; даваць плады (пра расліны). Поле неблагое, на ім родзяць добрыя ільны. Сабаленка. На бугрыне радзілі чарніцы і падасінавікі, лісіцы ўсцілалі мох. Пташнікаў. — Тут сад вымак, і што ні рабі, то малады не вырасце, а калі і вырасце, то радзіць не будзе. Кулакоўскі.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)