Апо́шні. Выключна беларускае слова (Гіст. мовы, 2, 137). З опо́сльний, утворанага ад прыслоўя апо́сле (Нас.), апослі (Бяльк.) ’пасля’, адзначаемага ўжо ў 1478 г. (Карскі, 1, 135), опошле ’тс’ (1562 — Карскі, Труды, 206); параўн. апаследний (Карскі, 1, 261), рус.дыял.опоследний (СРНГ, 1, 265). Слова не супастаўляецца з укр.опішний ’лянівы, марудны’ (Краўчук, Бел. лекс., 85).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Кліпа́нікі ’абутак на драўлянай падэшве’. Параўн. літ.klypkė ’зношаны драўляны чаравік’ (Грынавецкене і інш., LKK, 16, 178; Лаўчутэ, Балтизмы, 68). Бел.кліпанік < кlір‑ап‑ ікь. Як бачым, словаўтварэнне ў гэтай лексемы цалкам ела вянскае. Таму можна гаварыць выключна аб запазычанні лексемы або з іншага словаўтваральнага варыянта, або дэрывацыйнай гісторыі запазычанага кліп на беларускім моўным грунце.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Кі́біс ’кнігаўка, Vanellus cristatus’ (Сл. паўн.-зах., Касп., Бяльк.). Укр.киба ’чайка, Vanellus vanellus L.’, кебіс ’тс’; балг.кибис ’тс’ і іншыя выводзяцца з ням.Kiebitz ’тс’ (ЕСУМ, 2, 427–428). Аднак суадносіны паміж славянскімі і нямецкімі формамі застаюцца няяснымі. Клюге (366) прытрымліваецца версіі, якая адвяргае запазычанне, хоць фармальнае супадзенне не можа тлумачыцца выключна гукаперайманнем.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ты́лька ‘толькі’: тылька асталося тры зелечка (там., Д.-Хадак.), тылько, ты́лькі ‘толькі’ (воран., гродз., беласт., кам., драг., Сл. ПЗБ), ‘толькі што, нядаўна’ (воран., астрав., там жа), ст.-бел.тылько, тылко, тилко ‘не больш як’, ‘выключна, адзіна’, ‘толькі’ (1501 г., ГСБМ). Апошнія лічацца запазычанымі са ст.-польск.tylko (Булыка, Лекс. запазыч., 201; Мацкевіч, Сл. ПЗБ, 5, 154).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
раслі́ннасць, ‑і, ж.
1. Сукупнасць раслін пэўнай тэрыторыі; расліннае покрыва зямлі ў цэлым. Палеская нізіна па сваіх прыродна-гістарычных умовах — па асаблівасцях клімату і расліннасці, а таксама жывёльнага свету — з’яўляецца выключна цікавым раёнам еўрапейскай часткі Савецкага Саюза.«Беларусь».Найбагацейшая расліннасць пышна красуе ўсюды.Чорны.На сярэдзіне затокі вада была чыстай, без расліннасці.Ігнаценка.
2.Разм. Валасы на твары, галаве, целе чалавека. Гэта быў даўгі маўклівы мужык з апатычным выразам беднага на расліннасць твару.Зарэцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
АБХО́Д,
абрадавы звычай абыходзіць кожны двор у час каляндарных святаў з віншавальна-велічальнымі, заклінальнымі песнямі і музыкай, добрымі пажаданнямі. Важны элемент у комплексе асн. каляндарных абрадаўусх. славян і інш. народаў (сербаў, румынаў). Найб. яркія абходы — валачобныя (мужчынскія групы) і калядныя (змешаныя; гл.Валачобнікі, Калядаванне). Удзельніцамі бел. і ўкр. куставага абходу (гл.Куст) былі выключна дзяўчаты або жанчыны. Магічнае дзеянне абходу накіравана на засцярогу ад варожых сіл, спрыянне дабрабыту і паспяховае вырашэнне сямейных клопатаў.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
jedynie
кніжн. адзіна, выключна, толькі;
jedynie możliwy sposób — адзіна магчымы спосаб;
jedynie on może to zrobić — гэта можа зрабіць толькі ён
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
◎ Кле́паць1 ’ісці (пра хаду чалавека без нагі)’ (ТС). Гл. клыпаць.
◎ Кле́паць2 ’моргаць, мігаць’ (БММ, 4, 100). Гаварыць аб выключна палескай лакалізацыі слова цяжка. Параўн. клёпкай, клёпкі (гл.). Казлова (там жа) сцвярджае архаічны праславянскі характар лексемы, прыводзячы наступныя паралелі: укр.кліпати ’моргаць, мігаць вачыма’, кліпка ’павека’, балг.клепвам с очи ’мігаць вачыма’, клёпка ’павека’, макед.клепа ’мігаць вачыма’ і г. д. Параўн. клепанка (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
láuter
1.
a
1) чы́сты
2) сумле́нны
2.
advвыклю́чна, скрозь, спрэс
◊ den Wald vor ~ Bäumen nicht séhen* — за дрэ́вамі не ба́чыць ле́су
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Анало́й, налоʼй царк.; фанетычна змененае ст.-рус.аналогии (Сразн., 1, 22) ’пюпітр’ з грэч.ἀνάλόγι(ον) (аб чым Фасмер, ИОРЯС, 12, 2, 220; Фасмер, 1, 77; Ісачанка, ZfSl, 2, 504, у сувязі з формай налой у Герберштейна (1526) пацвярджае этымалогію Фасмера). Слова ў народнай мове перажыло пэўныя семантычныя змены (ад выключна царкоўнай прылады да століка для кніг, нот у хаце, ад століка да ўзвышэння; параўн. Даль, 2, 435; Нас.налоецъ).