Папуга́й ’трапічная лясная птушка з яркім стракатым апярэннем, якая здольна пераймаць розныя гукі’ (ТСБМ). З рус. попуга́й ’тс’ (параўн. Крукоўскі, Уплыў, 87 і наст.). У рус. мове праз зах.-еўрап. мовы са ст.-франц. papegai, ісп. papagayo ад араб. babaghā (гл. Фасмер, 3, 328; там жа і інш. літ-ра).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Трыпу́цень ‘голуб-вяхір, Palumbus torquatus’ (Мядзв.). Параўн. укр. три́путень, три́потень, а таксама при́путень ‘голуб Columba palumbus L.’, рус. припутень ‘тс’. Ад пры ‘каля’ і пуць ‘шлях, дарога’ — гэта птушка часта водзіцца ля дарог, назва ўтворана аналагічна да ўкр. поруче́йник, побере́жниця, підʼя́лівчак, подборозня́ і інш. (Булахоўскі, Вибр. пр., 3, 227–228).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Турча́к ‘цвыркун хатні, Gryllus domesticus’ (дзярж., Нар. сл.; трак., Сл. ПЗБ), ‘мядзведка’ (Варл., Сцяшк., Жд. 1, Сл. ПЗБ, Скарбы), турчо́к ‘цвыркун’ (брасл., паст., ЛА, 1; полац., Волк.), ту́рчык ‘мядзведка’ (Сцяшк.), ‘голуб-туркаўка’ (Байк. і Некр.), ‘нейкая птушка’ (Мат. Гом.). Да турча́ць (гл.) — дзеяслова гукапераймальнага паходжання: перадае працяглае гучанне, параўн. туркаць (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

kalać

kala|ć

незак.

1. пэцкаць, брудзіць;

2. пляміць, ганьбіць;

zły to ptak, co kalać własne gniazdo прык. добрая птушка ў сваё гняздо не паскудзіць

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

drapieżny

drapieżn|y

1. драпежны; драпежніцкі; хіжы;

ptak ~y — драпежная птушка; хіжак;

2. ~e мн. заал. драпежнікі (Carnivora);

3. ~e мн. заал. драпежныя птушкі (Falconiformes)

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

цар, род. цара́ м., прям., перен. царь;

звяржэ́нне ~ра́ — сверже́ние царя́;

пры ~ру́ — при царе́;

ц. звяро́ў — царь звере́й;

ц.-пту́шка — фольк. царь-пти́ца;

◊ без ~ра́ ў галаве́ — без царя́ в голове́;

за ~ро́м Гаро́хам — при царе́ Горо́хе

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

буга́й

(тур. buga)

1) самец буйной рагатай жывёлы, бык;

2) начная балотная птушка сям. чаплевых, самец якой вясной, апусціўшы дзюбу ў ваду, утварае гукі, падобныя да рову быка (народныя назвы: вадзяны бык, гібейла, бухала).

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

ко́ндар

(ісп. cóndor, з мовы кечуа kuntur)

1) драпежная птушка падатрада амерыканскіх ірыфаў, якая водзіцца ў Паўд. Амерыцы;

2) залатая і сярэбраная манеты ў некаторых паўднёваамерыканскіх краінах (Чылі, Калумбіі, Эквадоры)у 1851—1933 гг.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

ло́ры

(англ. lory, ад малайск. luri)

1) маленькая паўмалпа сям. лорыевых, якая водзіцца ў Паўд.-Усх. Азіі;

2) птушка атрада папугаяў з яркім апярэннем, пашыраная на Філіпінскіх астравах, на поўдні Аўстраліі і ў Палінезіі.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

Грак ’птушка грак’ (БРС, Шат., Касп.). Параўн. укр. грак, польск. grak ’тс’. Параўн. яшчэ балг. гра́ка ’варона’. Утварэнне ад слав. гукапераймальнага дзеяслова *grakati ’каркаць’, ’лаяць; крычаць, голасна размаўляць і да т. п.’ Гл. Трубачоў, Эт. сл., 7, 102–103; Фасмер, 1, 451. Сюды ж і бел. гра́кнуць ’грукнуць’, гра́кнуцца ’ўпасці’ (БРС, Касп.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)