Сцюдзёны ’халодны’ (ТСБМ, Некр. і Байк., Шн., Нас., Шымк. Собр., Касп., Бяльк., Ян., Сл. ПЗБ, ЛА, 2), ст.-бел. стюденое, сʼтюдены (XVI ст.). Адзначаецца побач з стѫдено, студене (гл. студзень 1) у старабеларускіх помніках і сучасных гаворках — студзёны ’тс’ (ЛА, 2), на думку Карскага (1, 350), з’яўляецца вынікам другаснага памякчэння т пры стараж.-рус. студеныи ’халодны’, прасл. *studenъ(jь) ’тс’. Сюды ж сцюдзёнка ’халодная вада’ (Нас., Нік., Оч.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
дана́тар
(лац. donator = дарыльшчык)
1) характэрная для мастацтва сярэдневякоўя і эпохі Адраджэння выява будаўніка храма або заказчыка твора жывапісу;
2) рэчыва, якое служыць для атрымання з яго іншага рэчыва або матэрыялу (напр. вада з’яўляецца данатарам вугляроду).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
нячы́сты, -ая, -ае.
1. Брудны, неахайны.
Н. пакой.
2. Неаднародны, з дамешкамі чаго-н.; забруджаны.
Нячыстая вада.
3. Неахайна выкананы, неакуратны (разм.).
Нячыстая апрацоўка.
4. Невыразны, не зусім дакладны, правільны (пра гукі, выказванне думак; разм.).
Н. голас.
5. перан. Які не вызначаецца сумленнасцю, здольны да махлярства; заснаваны на махлярстве.
Нячыстая справа.
6. Звязаны са злым духам, чараўніцтвам; д’ябальскі (разм.).
Нячыстае месца.
7. у знач. наз. нячы́сты, -ага, м. Злы дух, чорт.
Вось табе і смяльчак, а нячыстага баіцца.
◊
Нячыстая сіла (разм.) — чорт, д’ябал.
Нячысты дух — чорт, д’ябал, нячысцік.
|| наз. нечыстата́, -ы́, ДМ -стаце́, ж. (да 1—5 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
падхапі́ць, -хаплю́, -хо́піш, -хо́піць; -хо́плены; зак.
1. каго-што. Падтрымаць, падняць, трымаючы знізу, схапіць (злавіць тое, што падае).
П. сумку.
П. саслабелую старую.
Імклівая вада падхапіла човен.
2. каго-што. Рэзкім, паспешлівым рухам узяць, прыхапіць мімаходам.
Хлопец падхапіў дзяўчыну і закружыўся ў танцы.
3. перан., што. Адразу або нечакана атрымаць, схапіць, захварэць (разм.).
П. запаленне лёгкіх.
4. перан., што. Скарыстаўшы што-н. зробленае, пушчанае ў ход іншым, прадоўжыць пачатае другім (разм.).
П. чужую ідэю.
5. што. Пачаць падпяваць.
Весела п. песню.
6. перан., што. Падтрымаць, расшыраючы і паглыбляючы якое-н. дасягненне.
П. пачын.
|| незак. падхо́пліваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
сплы́сці і сплыць, сплыву́, сплыве́ш, сплыве́; сплывём, сплывяце́, сплыву́ць; сплыў, сплыла́, -ло́; зак.
1. Паплысці ўніз па цячэнні, быць знесеным вадой.
Мост сплыў аж да кустоў вербалозу.
2. Сцячы адкуль-н.
Вада з сенажаці сплыла к вечару.
3. Плаўна апусціцца, аддаліцца, адысці і пад.
Пыл сплыў ад дарогі на прысады.
4. перан. Паступова, павольна знікнуць.
З твару сплыла ўсмешка.
5. Мінуць, прайсці (пра час, здарэнні).
Сплыла маладосць, а за ёй і жыццё.
Было ды сплыло (прымаўка).
6. перан. Бясследна прапасці.
Тавар сплыў невядома куды.
Сплылі грошы і няма.
7. Знемагчы ад страты крыві.
С. крывёю.
|| незак. сплыва́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
flúten
1.
vi (h, s)
1) цячы́; перан. ва́лам валі́ць
2) хвалява́цца, узніма́цца (пра мора)
2.
vt напаўня́ць вадо́й, затапля́ць
3.
vimp
es flútet — пачына́ецца прылі́ў, вада́ прыбыва́е
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
калдо́ўбіна Прырэчная яма на лузе, круглая ўпадзіна, дзе падоўгу або заўсёды стаіць вада (Касц., Краснап. Бяльк., Слаўг.).
Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)
капе́ж Месца каля будынка, куды сцякае са страхі вада (БРС). Тое ж каплё (Нас.), капа́ж (Ст.-дар.).
Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)
element
[ˈelɪmənt]
n.
1) элемэ́нт -а m. (і хімі́чны); кампанэ́нт, складо́вая ча́стка
2) стыхі́я f.
the four elements — зямля́, вада́, паве́тра й аго́нь
3) атачэ́ньне, акружэ́ньне n.; асяро́дзьдзе n.
to be in one’s element — быць у сваёй стыхі́і
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
necessity
[nəˈsəsəti]
n., pl. -ties
1) патрэ́ба, кане́чнасьць, неабхо́днасць f., неабхо́дная рэч
Water is a necessity — Вада́ — неабхо́дная рэч
2) няста́ча, гале́ча f.; бе́днасьць f.
This poor family is in great necessity — Гэ́тая бе́дная сям’я́ це́рпіць вялі́кія няста́чы
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)