ГІЛЬЕ́Н,

Гільен Батыста (Guillén Barista) Нікалас (10.7.1902, г. Камагуэй, Куба — 16.7.1989), кубінскі паэт і публіцыст. Вучыўся ў Гаванскім ун-це. Займаўся журналістыкай, удзельнічаў у міжнар. грамадскім жыцці. У 1952—59 у эміграцыі. Друкаваўся з 1918. У паэзіі пераважала сац.-палітычная тэматыка, пазней узмацніўся суб’ектыўна-лірычны пачатак. Аўтар зб-каў «Матывы сона» (1930), «Сонгара Касонга» (1931), «Вест-Індская кампанія» (1934), «Песні для салдатаў і соны для турыстаў» (1937), «Голуб акрыленага народа» (1958), «Што ёсць у мяне?», «Вершы пра каханне» (абодва 1964), «Вялікі Звярынец» (1967), «Зубчастае кола» (1972), «Сэрца, з якім жыву» (1975), «Па Карыбскім сінім моры імчыць папяровы караблік» (1978), паэм «Іспанія. Паэма пра чатыры самоты і адну надзею» (1937), «Элегія Хесусу Менендэсу» (1951) і інш., кн. публіцыстыкі «Беглая проза, 1929—1972» (т. 1—3, 1975—76). Адметныя рысы яго творчасці — нечаканасць метафар і меладычнасць, рытмічная разнастайнасць і гукапіс, спалучэнне элементаў крэольскай і негрыцянскай фалькл. традыцый. На бел. мову яго асобныя творы пераклалі Р.Барадулін, Х.Жычка, К.Шэрман і інш.

Тв.:

Бел. пер. — Падарожжа да сябе самога. Мн., 1978;

Рус. пер. — Сонгоро Косонго: Избр. стихи. М., 1967;

Избранное. М., 1982;

Перелистывая страницы: Мемуары. М., 1985.

Літ.:

Плавскин З. Николас Гильен: Критико-биогр. очерк. М.; Л., 1965;

Аухвер А. Николас Гильен: Жизнь и творчество: Пер. с исп. М., 1989.

Е.А.Лявонава.

т. 5, с. 245

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

ГЛЕ́БАЎ

(сапр. Сарокін) Глеб Паўлавіч (11.5.1899, г. Вазнясенск, Украіна — 3.3.1967),

бел. акцёр. Нар. арт. Беларусі (1940), нар. арт. СССР (1948). Вучыўся ў Адэскім політэхн. ін-це (1917—18). Сцэн. дзейнасць пачаў у аматарскіх спектаклях, якія наладжваў яго бацька П.Сарокін. З 1926 у Бел. т-ры імя Я.Купалы (маст. кіраўнік у 1941—47; у 1943 узначальваў тэатр. франтавую брыгаду). Выдатны майстар камедыі. Майстэрства пераўвасаблення, яркасць знешняга малюнка, пластычная выразнасць, глыбокае пранікненне ў сутнасць характару чалавека, арганічнасць паводзін, імправізацыйны дар вызначалі яго мастацтва. Найб. ярка акцёрскі талент Глебава выявіўся ў нац. драматургіі: Няміра («Бацькаўшчына» К.Чорнага), Харкевіч («Пагібель воўка» Э.Самуйлёнка), Пустарэвіч («Паўлінка» Я.Купалы; і ў кіно), Туляга («Хто смяецца апошнім» К.Крапівы, Дзярж. прэмія СССР 1941; і ў кіно), Кропля («Канстанцін Заслонаў» А.Маўзона, Дзярж. прэмія СССР 1948; і ў кіно), Гарошка («Выбачайце, калі ласка!» А.Макаёнка), Глушак («Людзі на балоце» паводле І.Мележа) і інш. Сярод лепшых роляў у класічным рэпертуары: Маргарытаў («Позняе каханне» А.Астроўскага), Гарпагон («Скупы» Мальера), Мендоза («Дзень цудоўных падманаў» Р.Шэрыдана). Здымаўся ў кіно: «Несцерка», «Нашы суседзі», «Палеская легенда», «Першыя выпрабаванні», «Усходні калідор» і інш. Вял. папулярнасць набыў як чытальнік на радыё, асабліва казак і баек для дзяцей.

Літ.:

Сабалеўскі А.В. Глеб Глебаў: Жыццё і творчасць вялікага бел. камедыйнага акцёра. Мн., 1994.

А.В.Сабалеўскі.

т. 5, с. 291

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

ГО́МЕЛЬСКІЯ ЗАБАСТО́ЎКІ 1918—19.

Адбыліся ў час ням. акупацыі і ўваходжання Гомельскага пав. ў Палескую вобл. Украіны. У маі—чэрв. 1918 забастоўкі супраць акупац. эканам. палітыкі прайшлі на асобных прадпрыемствах Гомеля. З 15 жн. пачалася стачка рабочых і служачых чыг. вузла ў падтрымку агульнаўкр. чыг. забастоўкі. Спачатку яна мела пасіўны характар, з 19 жн. спынены выхад на працу. Акупац. ўлады арыштавалі 73 актывістаў стачкі. Нягледзячы на спробы стачачнага к-та пашырыць забастоўку на прадпрыемствы горада, у пач. вер. 1918 яна скончылася. Па дамоўленасці герм. камандавання і сав. дэлегацыі да 20.12.1918 павінна была скончыцца эвакуацыя ням. войск з Гомеля, улада перададзена Ваен.-рэв. к-ту (ВРК) і горад займала Чырв. Армія. 18.12.1918 ВРК прызначыў новага каменданта чыг. вузла, правёў арышты контррэвалюцыйных элементаў у горадзе і на чыгунцы. Яго дзеянні былі расцэнены ням. бокам як парушэнне дамоўленасці. Акупац. ўлады вярнулі горад пад свой кантроль, арыштавалі бальшавіцкі к-т чыгуначнікаў, цывільнае кіраўніцтва перадалі Гомельскай дырэкторыі. 26.12.1918 на скліканым ВРК мітынгу чыгуначнікаў вырашана пачаць забастоўку, быў створаны стачачны к-т. 28 снеж. спынілі работу чыг. майстэрні і кіраўніцтва станцыі. У пач. студз. 1919 забастоўка стала ўсеагульнай. 6.1.1919 яна спынена, кантроль над горадам перайшоў да ВРК. 14.1.1919 ням. войскі пакінулі Гомель, у яго ўвайшлі часці Чырв. Арміі.

В.М.Лебедзева.

т. 5, с. 349

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

плы́сці

1. schwímmen* vi (s, h) (тс перан);

плы́сці па цячэ́нні mit dem Strom schwímmen*;

плы́сці су́праць цячэ́ння gégen den Strom schwímmen*;

усё паплыло́ ў яго пе́рад вачы́ма álles verschwámm vor seínen Áugen;

во́блакі плыву́ць die Wólken zíehen*;

2. (пра лодку і г. д.) schwímmen* vi (s, h); tréiben* vi (s) (па цячэнні);

3. (на чым-н) fáhren* vi (s), schíffen vi (s, h) (на караблі); ségeln vi (h, s) (пад ветразямі)

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

казёл м

1. заал Zíegenbock m -(e)s, -böcke; Bock m (тс перан);

упа́рты як казёл störrisch, bóckig; störrisch wie ein Ésel; stur wie ein Bock;

2. спарт Bock m;

◊ з яго́ во́зьмеш як з казла́ малака́ bei ihm ist nichts zu hólen; er taugt zu nichts;

ахвя́рны казёл, казёл адпушчэ́ння разм Sündenbock m; Prügelknabe m -n, -n;

пусці́ць казла́ ў агаро́д den Bock zum Gärtner máchen;

забіва́ць казла́ разм Dómino spíelen

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

любі́ць

1. líeben vt, líeb háben;

◊ хто каго́ лю́біць, той таго́ чу́біць ́≅ die sich bei Táge zánken, lécken sich bei Nacht;

2. (мець схільнасць да каго-н, чаго-н) gern háben, mögen* vt;

я не люблю́ яго́ ich mag ihn nicht;

я не люблю́ гэ́тай стра́вы ich mag díeses Éssen [Gerícht] nicht;

я люблю́ чыта́ць ich lése gern;

я люблю́ я́блыкі ich mag gern Äpfel;

я люблю́, калі … ich hábe es gern [ich mag es, es gefällt mir], wenn…

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

малако́ н Milch f -;

кі́слае малако́ Sáuermilch f, Díckmilch f;

згу́шчанае малако́ süße Kondénsmilch f -;

сухо́е малако́ Tróckenmilch f; Milchpulver n -s;

цэ́льнае малако́ Vóllmilch f;

разліўно́е малако́ óffene Milch;

касметы́чнае малако́ Gesíchtsmilch f (для твару); Körpermilch f (для цела), Lotión f -, -en i Lotions [´loʊʃəns];

◊ у яго́ яшчэ́ малако́ на губа́х не абсо́хла er ist noch nicht trócken hínter den Óhren;

апёкшыся на малацэ́, на ваду́ дзьмеш ́≅ gebránntes Kind fürchtet das Wásser

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

ве́нтыль

(ням. Ventil, ад лац. ventilare = праветрываць)

1) клапан для рэгуліроўкі выхаду вадкасці, пары або газу ў некаторых механізмах, а таксама паветра ў духавых музычных інструментах;

2) прыстасаванне ў камеры пнеўматычнай шыны, якое дазваляе напампоўваць паветра ў камеру і перашкаджае яго выхаду адтуль;

3) электронны прыбор, які забяспечвае працяканне току толькі ў адным напрамку ; выкарыстоўваецца ў выпрамляльных устройствах, у апаратуры аўтаматыкі, радыётэхнікі і радыёэлектронікі.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

ко́нсул

(лац. consul)

1) адна з дзвюх вышэйшых службовых асоб у Стараж. Рыме, якая ажыццяўляла ваенную і грамадзянскую ўладу;

2) тытул кожнай з трох асоб, надзеленых неабмежаванай выканаўчай уладай у Францыі з часу перавароту Напалеона Банапарта (9 лістапада 1799 г.) да абвяшчэння яго імператарам (1804 г.);

3) службовая асоба, прызначаная ў якасці пастаяннага прадстаўніка ў якім-н. горадзе іншай дзяржавы для абароны інтарэсаў сваёй дзяржавы і грамадзян.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

па́ртыя

(фр. parti, ням. Partei, ад лац. pars, -rtis = частка)

1) палітычная арганізацыя грамадскага класа, якая выражае яго інтарэсы і кіруе барацьбой у дасягненні пэўных мэт;

2) група людзей, аб’яднаных для выканання пэўнай работы (напр. п. геолагаў);

3) пэўная колькасць прадметаў, тавару (напр. п. дзіцячага адзення);

4) састаўная частка шматгалосага музычнага твора, якая выконваецца адным спеваком або адным інструментам;

5) гульня да пэўнага выніку (напр. шахматная п.).

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)