БУ́ЛА

(ад лац. bulla шарык),

1) у сярэднявеччы віслая металічная (са свінцу, серабра, золата) пячатка, якая змацоўвала папскі, імператарскі, каралеўскі, княжацкі дакумент, а таксама назва адпаведнага дакумента. Назва паходзіць ад металічных шарыкаў, праз якія працягваўся шнурок і на якіх адціскаўся адбітак спец. шчыпцамі — булаторыямі. У Рыме булы з’явіліся ў канцы 4 ст. З канца 10 ст. вядомы на Русі. Свінцовыя булы і тыпалагічна блізкія да іх пломбы 12 ст. знойдзены ў Брэсце, Ваўкавыску, Віцебску, Гродне, Мінску, Тураве і інш. Пячаткі тыпу булы полацкага кн. Ізяслава Уладзіміравіча і Ефрасінні Полацкай выяўлены ў Ноўгарадзе.

т. 3, с. 326

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

Стры́ца, стры́чшка ‘калёсіка ў калаўроце з выемкай, на якую накладваецца шнур’ (Скарбы; свісл., Нар. сл.). Няясна. Магчыма, да польск. stryk ‘шнур’ < ням. Strick ‘тс’, звязанага з Strang ‘шнур’ (Брукнер, 522), што ўяўляе семантычны перанос па сумежнасці. Параўн. польск. stryczek ‘шнурок, вяроўка’, ад якога ст.-бел. стричокъ ‘тс’ (Ст.-бел. лексікон), гл. Булыка, Лекс. запазыч., 102.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

twist​1 [twɪst] n.

1. выгіба́нне, перакру́чванне; скажэ́нне;

give a twist скру́чваць

2. вяро́ўка, шнуро́к

3. вы́гіб, вы́гін; паваро́т; вы́віх;

a twist of fate нечака́ны паваро́т лёсу;

twists and turns дэта́лі, падрабя́знасці

♦

be round the twist infml здурне́ць

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

sznur

м.

1. вяроўка; шнур;

sznur do bielizny — вяроўка;

2. шнур, ключ; чарада;

sznur wozów — чарада (шэраг) вазоў;

sznur pereł — шнурок жэмчугу

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

зашпілі́ць, зашпі́льваць zúmachen vt, schlíeßen* vt; zúknöpfen vt (на гузік); zúschnüren vt (на шнурок), zúschnallen vt (на спражку); schlíeßen* vt (на замок); féststecken аддз vt, ánstecken vt (шпількамі);

зашпілі́ць валасы́ шпі́лькамі sich die Háare (mit Háarnadeln) hoch stécken [áufstecken]

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

зачапі́ць I сов. (цепляя, прикрепить) зацепи́ть;

з. шнуро́к за цвік — зацепи́ть шнуро́к за гвоздь

зачапі́ць II сов. (задеть, поддеть) зацепи́ть; (багром) заба́грить;

з. бервяно́ кру́кам — зацепи́ть бревно́ крю́ком;

з. плыт бусако́м — заба́грить плот;

2. (коснуться чего-л. при движении) заде́ть;

з. наго́й про́вад — заде́ть ного́й про́вод;

3. перен. тро́нуть, заде́ть;

ты то́лькі ~пі́ яго́ — ты то́лько тронь (заде́нь) его́;

4. перен. косну́ться, затро́нуть;

з. пыта́нне — косну́ться вопро́са, затро́нуть вопро́с

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

агрубе́лы, ‑ая, ‑ае.

1. Які стаў шорсткім, цвёрдым, шурпатым (пра скуру, паверхню чаго‑н.). Агрубелая скура. □ Туга сцягнуты шнурок не паддаваўся агрубелым пальцам. Лынькоў. // Які стаў больш грубым, нізкім (пра голас). // перан. Які страціў вастрыню, сілу. Агрубелы слых. Агрубелы нюх.

2. Які стаў вонкава нязграбны, страціў мяккасць, тонкасць (пра аблічча, выгляд). Праз люстэрка мне добра відзён яго [Сцяпана Рыгоравіча] твар — са складкамі маршчын, крыху агрубелы, напэўна, ад марозу. Кірэйчык. // Які страціў душэўную далікатнасць, стаў менш чулым, чэрствым. Агрубелая натура. Агрубелы чалавек.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ни́тка ж.

1. (пряжа) ні́тка, -кі ж.;

2. (бусы) шнуро́к, -рка́ м.;

3. перен. (то, что расположено, вытянулось в виде длинной линии) ні́тка, -кі ж.;

ни́тка нефтепрово́да ні́тка нафтаправо́да;

◊

куда́ иго́лка, туда́ и ни́тка посл. куды́ іго́лка, туды́ і ні́тка;

вы́тянуть в ни́тку вы́цягнуць у шнур (у шнуро́к, у ні́тку);

вы́тянуться в ни́тку а) вы́цягнуць у шнур (у шнуро́к, у ні́тку); б) (исхудать) вы́цягнуцца ў ні́тку; в) (проявить усердие) вы́цягнуцца ў ні́тку;

на живу́ю ни́тку на жыву́ю ні́тку;

промо́кнуть до ни́тки прамо́кнуць да ні́ткі (да рубі́нкі, да ру́бчыка);

обобра́ть кого́-л. до ни́тки абабра́ць каго́-не́будзь да ні́ткі (да рубца́, да рубі́нкі);

ши́то бе́лыми ни́тками шы́та бе́лымі ні́ткамі.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Ружа́нец ’у некаторых хрысціян — шнурок з нанізанымі на ім пацеркамі для адлічэння прачытаных малітваў або паклонаў у часе малітвы’ (ТСБМ). З польск. różaniec ’ружанец’, якое, паводле Фасмера (3, 493), з’яўляецца калькай з с.-лац. rosārium ’тс’ < rosa ’ружа’. Паводле Брукнера (466), польск. różaniec утворана ад прыметніка różany (у спалучэнні różany wianek < ням. Rosenkranz ’вянок з ружаў; ружанец’). Польск. różaniec першапачаткова называлі ’малітоўнік дзевы Марыі са 150 малітвамі, які быў пераплецены пацеркамі для падліку малітваў’, а потым — і самі пацеркі.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

шнуро́ўка, ‑і, ДМ ‑роўцы, ж.

1. Дзеянне паводле знач. дзеясл. шнураваць.

2. Р мн. ‑ровак. Шнур або шнурок на якім‑н. адзенні і пад., пэўным чынам размешчаны, працягнуты, а таксама прашнураванае месца. Скрозь слой бруду на блясе цьмяна віднеўся малюнак: бліскучы бот, а побач — чаравік без шнуровак. Карпюк. Шнуроўка колеру зары, Пагляд, што бляск рубінавы, І сарафан агнём гарыць, Каралі — арабініны. Ляпёшкін. // Уст. Частка жаночай сукенкі, якая сцягваецца шнурком; гарсэт. Мураўёўна нізка звесіла галоўку, Бо занадта зацягнулася ў шнуроўку. Багдановіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)