кры́пта

(гр. krypte = круты падземны ход, тайнік)

1) падземнае памяшканне са скляпеннямі ў старажытных грэкаў і рымлян;

2) капліца пад храмам для пачэсных пахаванняў у сярэдневяковай заходнееўрапейскай архітэктуры;

3) мед. паглыбленне ў паднябенных міндалінах.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

ла́ўра Стар. Падземны ход, катакомбы. Тое ж ла́ўрыя (Слаўг.).

□ Беларуская Лаўра (Куцеінскі мужчынскі Пакроўскі манастыр (1636) ва ўрочышчы Дубкі) («Наш край», 1926, № 8—9 (1 —12), стар. 49).

Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)

underground

1. [,ʌndərˈgraʊnd]

adv.

1) пад зямлёю

2) тае́мна, падпо́льна

2.

adj.

1) падзе́мны

2) тае́мны, падпо́льны

3. [ˈʌndərgraʊnd]

n.

1) падзяме́льле n.

2) esp. Brit. падзе́мка f., мэтро́ n.

3) падпо́льная арганіза́цыя; падпо́льле n.

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

Мі́на 1 ’снарад з выбуховым рэчывам’ (ТСБМ, Яруш.). З польск. mina ’тс’ (Клюге, Poln., 77), якое з новав.-ням. Mine ’падземны ход’; апошняе ў XVII ст. з франц. mine < с.-лац. mina ’руднік’ < с.-ірл. mēin, уэльск. mwyn ’руда’ (Гамільшэг, 613; Клюге₂₀, 479).

Мі́на 2 ’выраз твару’ (ТСБМ, Нас., ТС; КЭС, лаг.), міны ’тс’, (Грыг.). З польск. mina ці з рус. мина ’тс’, якія (праз ням. Miene ’тс’, XVII ст.) з франц. mine ’тс’ (Фасмер, 2, 623; SWO, 1980, 479; Даза, 477) ці італ. mina < лац. mima ’актрыса-мім’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

штурхе́ль м разм, штуршо́к м

1. Stoß m -es, Stöße, Ruck m -(e)s, -e, Schub m -(e)s, Schübe; Fúßtritt m -(e)s, -e (нагой);

падзе́мны штурхе́ль Érdstoß m;

2. спарт (штангі) Stóßen n -s

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс) 

свяці́льня, ‑і, ж.

1. Асвятляльная прылада ў выглядзе невялікай бляшанай лямпы, лампады, у якую наліваецца масла, тлушч і пад. Замест электрычнасць Сіта, іхняя [Івана і Аляксея] перакладчыца, прынесла медную свяцільню. Б. Стральцоў. // Высокая падстаўка для асвятляльных прылад, свечак. — Толькі ў мяне Машэка жыве, — заўважыў Купала, — у звычайнай бярлозе ў лясным гушчары, а ў вас там — цэлы падземны палац, з дыванамі ды свяцільнямі. Рамановіч. / у паэт. ужыв. Не, сэрца не каменьчык, Абросшы мохам, цвіллю, Яно — нібы агеньчык, Яно — мая свяцільня. Матэвушаў.

2. Вялікая асвятляльная прылада, а таксама арматура да яе.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

АМФІЗБЕ́НЫ

(Amphisbaenia),

падатрад паўзуноў атр. лускаватых. Некалькі сямействаў. Каля 140 відаў. Пашыраны пераважна ў Паўд. і Цэнтр. Амерыцы, Афрыцы, Зах. Азіі, 1 від у Паўд. Еўропе, 1 — на ПдУ ЗША. Найб. вядомыя белая амфізбена (Amphisbaena alba), плямістая двухходка (A. fuliginosa), хірот (Bipes canalicubatus).

Даўж. да 70 см. Цела цыліндрычнае, чэрвепадобнае, з кароткім хвастом, укрытае суцэльнай рагавой плеўкай з вузкімі папярочнымі кольцамі. У большасці канечнасці адсутнічаюць. Вядуць падземны спосаб жыцця, часта пасяляюцца ў мурашніках і тэрмітніках. Па хадах у зямлі могуць рухацца хвастом уперад (адсюль назва). Кормяцца мурашкамі, тэрмітамі, іх лічынкамі.

т. 1, с. 328

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

клаа́ка

(лац. cloaca)

1) падземны канал для сцёку нечыстот;

2) вывадная адтуліна, агульная для кішэчніка і мочапалавых органаў у земнаводных, паўзуноў, птушак, некаторых рыб і аднапраходных млекакормячых;

3) перан. што-н. брыдкае, агіднае (напр. засмечанае месца, амаральнае асяроддзе і інш.).

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

ВІБРЫ́СЫ

(лац. vibrissae ад vibro калыхаюся, выгінаюся),

доўгія, шорсткія, відазмененыя валасы ў млекакормячых, якія выступаюць над паверхняй шорсткага покрыва і выконваюць ролю дадатковых органаў дотыку. Размяшчаюцца пераважна на пярэдняй частцы галавы (вусы ў кашэчых, т.зв. маржовыя вусы ў цюленяў, маржоў), зрэдку на бруху (у вавёркі), на лапах (у многіх сумчатых), канцы хваста (у крата). Добра развіты ў жывёл, якія вядуць начны (напр., у многіх драпежных, лемураў) або падземны (у кратоў, слепышоў) спосаб жыцця. Інервуюцца больш за звычайныя валасы (напр., у вусатых кітоў у корань вібрыса можа пранікаць да 10 тыс. нерв. валокнаў).

А.С.Леанцюк.

т. 4, с. 138

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

Не́ма 1 ’моцна, роспачна (крычаць)’ (Сл. ПЗБ, Жд. 1), не́мо ’страшна, дзіка; глуха’: немо гораць ногі; удырыло не́мо (ТС). Супрацьлеглыя значэнні аб’ядноўваюцца зыходнай семантыкай прыметніка не́мы ’страшны, замагільны’, гл.

Не́ма 2 ’тварам да зямлі’ (Чач.). Калі гэта не развіццё семантыкі папярэдняга слова (’глуха’ > ’тварам да зямлі’), то можна меркаваць пра глыбокі архаізм, які грунтуецца на старажытным проціпастаўленні верх — ніз, неба — зямля, гэты свет — той (падземны) свет і г. д., пры гэтым для першага элемента проціпастаўлення характэрна наяўнасць голасу, для другога — немата, параўн. чэш. věhlas ’свядомасць, дасведчанасць’ і nevěglas ’недасведчанасць; язычнік’, таксама тураўск. неве́глас ’смерць’ (гл.), г. зн. ’тое, што належыць таму свету, які не ведае голасу (= нямому)’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)