Рыдва́н ’вялікая дарожная карэта’ (ТСБМ), ’дужы чалавек’ (Сцяц., Сцяшк. Сл.), ридва́нъ, ридва́нчикъ ’адкрытая лёгкая каляска’ (Нас.), ст.-бел. рыдванъ ’крыты воз’ (1582), рус. дыял. рыдва́н ’воз для снапоў’, ’калымага’, укр. ридв́ан. Слова прыйшло праз польскую мову, параўн. польск. rydwan ’карэта’, ’воз, калёсы’, з с.-в.-ням. reitwagen, нова-в.-ням. Reitwagen ’калёсы, воз’ (Булыка, Запаз., 290; Фасмер, 3, 527; Брукнер, 471).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Тарара́йка ’таратайка’ (клец., Нар. лекс.). Аналагічна да таратайка (гл.) пад уплывам папярэдняга слова, параўн. тарарай, калёсы, тарарай (гом., Рам. 8–9).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
прыгатава́ць, -ту́ю, -ту́еш, -ту́е; -ту́й; -тава́ны; зак.
1. што. Зрабіць, вырабіць што-н.; згатаваць, падрыхтаваць для спажывання, яды.
П. цэментны раствор.
П. вячэру.
2. што і чаго. Прывесці ў стан годнасці для ўжытку; падрыхтаваць загадзя.
П. калёсы ў дарогу.
П. корму свінням.
|| незак. прыгато́ўваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
укаці́ць, укачу́, уко́ціш, уко́ціць; уко́чаны; зак.
1. што ў што. Коцячы, упхнуць.
У. калёсы ў гумно.
2. перан., што каму. Зрабіць, учыніць што-н. непрыемнае (разм.).
У. вымову прагульшчыку (аб’явіць у загадзе).
3. Уехаць куды-н. (разм.).
У. у двор на кані.
|| незак. уко́чваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
шво́ран, ‑рна, м.
Жалезны стрыжань, які з’яўляецца вертыкальнай воссю перадка павозкі або паваротнай часткі лакаматыва, аўтамабіля і пад., што забяспечвае паварот на хаду. Конь звярнуў з дарогі, усцягнуў калёсы на пень, сарваў са шворна цялежкі і пакінуў драбіны з Петрусём сярод лесу. Колас. Падгоняць пад кузню благія калёсы — Атосы на гора, Пакрыўлены шворан, Разбіты драбіны Ды колы без шынаў. Броўка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
закаці́ць, -качу́, -ко́ціш, -ко́ціць; -ко́чаны; зак.
1. што. Коцячы, накіраваць, змясціць, падзець куды-н.
З. калёсы ў пуню.
З. мяч пад стол.
З. вочы (завесці зрэнкі пад верхнія павекі).
2. перан., што і каму. Зрабіць, учыніць што-н. незвычайнае (разм.).
З. аплявуху.
З. прамову.
|| незак. зако́чваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
уве́зці, увязу, увязеш, увязе; увязём, увезяце; пр. увёз, увезла; зак., што.
Завезці, даставіць куды‑н., унутр чаго‑н. Увезці калёсы ў гумно. Увезці тавары з-за мяжы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
máhlen
(part II gemáhlen) vt мало́ць, таўчы́, драбні́ць
die Räder ~ im Sand — калёсы вя́знуць у пяску́
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
fura
ж.
1. фура, воз, калёсы;
2. перан. разм. мноства, куча; маса
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
спружыно́ўка, ‑і, ДМ ‑ноўцы; Р мн. ‑новак; ж.
Разм. Барана, дзеянне якой заснавана на выкарыстанні спружын. [Мацвей:] — Трэба спружыноўку купіць, плугі добрыя, калёсы на жалезным хаду справіць. Лобан.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)