1. Выклікаць румянец на твары, шчоках. А новы дзень румяніць людзям шчокі, Бо з сонцам пачынаюць дзень.Тармола.Ты думаеш аб сярдзітых завірухах, якія так прыгожа румяняць шчокі і бадзёраць падарожнік...Якімовіч.
3. Рабіць чырвоным, пакрываць румянцам (у 2 знач.). Румяніць возера зара.Смагаровіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Зрэ́нка ’адтуліна ў радужнай аболонцы’. Укр.уст.абл.зрі́нка, здрі́нка ’тс’ (Грынч.). Параўн. польск.źrenica ’зрэнка’, славац.zreníca, славен.zreníca. Ад дзеяслова zьrěti ’глядзець, бачыць’ утвораны дзеепрыметнік на ‑n‑, адкуль далей з суфіксам ‑ъk‑ > zьrěnka > зрэнка. Параўн. рус. (< ст.-слав.) зрение (< zьrěn + ije) з той жа вытворнай асновай. Утварэнне зах.-рус. Не выключана сувязь з зенка ’тс’, як і ў форм на ‑ica з зеница. Гл. зрок, зара, зары́ць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
youth
[ju:Ө]
n.
1) маладо́сьць f., юна́цтва n.
2) дзяцю́к, юна́к -а́m.
3) мо́ладзь f.
4) Figur. пе́ршая ста́дыя, зара́f.
during the youth of this country — на зары́ разьвіцьця́ гэ́тай краі́ны
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
начні́ца, ‑ы.
1.ж. Лятучая мыш. Устаюць начныя страхі, здані, І зыкі чуюцца.. Чараўніка і чараўніцы, І лопат крыллямі начніцы.Колас.
2.м. і ж.Разм. Той (тая), хто доўга яе кладзецца спаць, бадзяецца начамі. Па вуліцы прайшла начніца, Абцасам калючы асфальт, Бясследнай зданню прамільгнула.Матэвушаў.
3.ж.Абл. Начная зорка. Зара за ўзгоркамі начніцы замыкала і косы вешала на росныя гаі.Кляшторны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
скава́цца, скуецца; зак.
1. Злучыцца пры дапамозе кавання.
2.перан. Пазбавіцца волі. Як на небе зара, ці як думка ў душы Не скуешся няволі ты [песня] путамі.Купала.// Страціць рухомасць; анямець. Апошні раз.. [Яніна] заснула не ведае і калі: хацела падымацца, бо пачало днець, а вочы скаваліся дрымотай...Кірэенка.
3.перан. Накрыцца лёдам, замерзнуць (пра раку, возера і пад.). Рэчка скавалася Лёдам крыштальным.Лойка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
збля́клыізбле́клы, ‑ая, ‑ае.
1. Які страціў яркасць афарбоўкі, выцвіў. І ясная зара, і чароўная ціхая ноч, і збляклыя рэдкія зоры.. — усе начныя з’явы і гукі адбіваюцца ў яго сэрцы.Дуброўскі.
2. Які завяў, страціў свежасць. Вунь купаю дрэвы, Між іх — журавель. Кіруем налева Па збляклай траве.Крапіва./ Пра чалавека, яго твар. Марына Паўлаўна запаліла святло, і яно цьмяна азарыла твар яе, стараваты ўжо, збляклы.Зарэцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
перачака́ць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., каго-што і без дап.
Прабыць дзе‑н., у якіх‑н. умовах і пад., чакаючы заканчэння чаго‑н. Прахожыя спыняліся тут, каб перачакаць спёку або схавацца ад дажджу.Чарнышэвіч.Дыміць туман. Мо лепш перачакаць, Пакуль зара не прыадчыніць дзверы?Танк.// Пачакаць некаторы час. — Давай крыху перачакаем, — параіў Лабановіч.Колас.Лазарэўская вырашыла перачакаць хвілін пяць, каб на адзіноце разабрацца ў сваіх пачуццях.Паслядовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
За́раз ’цяпер’, дыял.за́ра, за́рэ (Сл. паўн.-зах.). Рус.дыял.за́ра́з, укр.за́раз, польск.zaraz ’тс’, н.-луж.zaraz ’сабля, кінжал, нож’, в.-луж.zaraz ’удар’, чэш.zaráz, славац.zaraz ’цяпер’, чэш., славац.záraz ’удар; уражанне’. Ст.-рус.заразъ ’адразу’ (Курбскі). Націск указвае на магчымасць запазычання з польск., паколькі ў асноўным слова пашырана ў зах.-слав. мовах, дзе ўтворана з прыназоўніка za і назоўніка raz (гл. раз). Зыходнае значэнне ’за адзін удар, узмах’ (Брукнер, 645). Параўн. яшчэ і польск.teraz ’зараз’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
зліза́ць, зліжу, зліжаш, зліжа; зак., каго-што.
1. Зняць што‑н. з якой‑н. паверхні, праводзячы па ёй языком. Злізаць сняжынку з губ.// З’есці што‑н., падбіраючы языком. Злізаць смятану. Злізаць масла з хлеба.
2.перан.Разм. Знішчыць, паглынуць (пра агонь, ваду і пад.). Ранішняя зара заняла ўвесь усход і злізала зоры.Чарнышэвіч.Ад бомбы полымя злізала Усё драўляная ў млыне.Астрэйка.
•••
Як карова языком злізалагл. карова.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
румя́ніцца, ‑нюся, ‑нішся, ‑ніцца; незак.
1. Пакрывацца румянцам (у 1 знач.); чырванець. Твар румяніцца дзявочы, І бярозкай гнецца стан...Гурло.
3. Набываць чырвоны колер, адценне, чырванець. Над полем, Над сасоннікам, Над гаем Румяніцца вячэрняя зара.Свірка.Да раніцы над мястэчкам румянілася патрывожанае неба.Паўлаў.// Падсмажваючыся, пакрывацца залаціста-карычневай скарыначкай; запякацца. Пірог пачаў румяніцца. □ Смажаная на зборы бульба румянілася хрумсткімі скрылікамі на вялікай патэльні.Новікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)