Таі́ць ’трымаць у тайне, хаваючы ад другіх, утойваць’ (Сл. ПЗБ, Нас., Ласт., Некр. і Байк., ТС), таі́цца ’скрываць; утойваць; хавацца, скрывацца’, таі́ті ’ўтойваць’, таі́тісʼе ’падпільноўваць, цікаваць’ (Вруб.), ’запірацца’ (Нас., ТСБМ, Некр. і Байк., Касп., Ласт., Сл. ПЗБ, Сержп. Прымхі, Варл., ТС, Ян.), ст.-бел. таити ’ўтойваць’ (XV ст., КГС). Укр. таї́ти, таї́тися, рус. таи́ть, таи́ться, польск. taić (się), в.-луж. tajić (so), н.-луж. tajiś (se), tawiś, чэш. tajit (se), славац. tajiť (se), славен. tajíti (se), серб.-харв. та́јити (се), tájati, харв., чак. tōjȁt, балг. та́я, макед. таи, ст.-слав. таити, таити сѧ ’хаваць, утойваць’. Да прасл. *tajiti, дыял. *taja̋ti (рэканструкцыя Фурлан у Бязлай, 4, 147), якія з’яўляюцца вытворнымі ад *taj ’таямніца, тайна’, ’таямніча, скрытна’ (роднаснага *tatъ ’злодзей’), параўн. старое серб.-харв. tȃj, tȁja, tãja ’таямніца’, ст.-слав. таи ’таемна, употайкі, скрытна’, чэш. taj ’таямніца; невядомае’. Махэк (634) прапануе, аднак, некалькі іншае развіццё: *tajǫ < *taj‑jǫ < *taj‑ī‑tei. Далейшыя сувязі бачаць у хец. tai̯ela ’красці’, ст.-інд. (s)tāyú‑ḥ‑ ’злодзей’, авест. tãiiu/tãyu‑ ’тс’, ст.-ірл. tāid ’тс’, грэч. τήτη ’нястача’, τητάω ’пазбаўляю, адбіраю, рабую’, якія працягваюць і.-е. *(s)tă‑i‑ (Покарны, 1010); гл. таксама: Фасмер, 4, 11; Борысь, 625; Чарных, 2, 224; ЕСУМ, 5, 503 з літ-рай; Рэйзак, 649.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

абіяты́чны

(ад а- + біятычны)

неарганічны або пазбаўлены жыцця;

а-ая зона — зона, у якой няма жывых арганізмаў;

а-ыя фактары — сукупнасць умоў неарганічнага асяроддзя, якія ўплываюць на арганізм.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

адрэна́лавы

(ад лац. ad = пры + renalis = нырачны);

а-ая сістэма — сукупнасць клетак, якія выпрацоўваюць гармоны адрэналін і норадрэналін і змяшчаюцца ў мазгавым рэчыве наднырачнікаў, сімпатычных вузлах і спляценнях.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

альдэгі́ды

[ад н.-лац. al(cohol) dehyd(rogenatum) = алкаголь, пазбаўлены вадароду]

арганічныя злучэнні, якія змяшчаюць карбанілавую групу, звязаную з атамам вадароду; прымяняюцца ў вытворчасці пластмас, парфумерыі і інш.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

амафо́рмы

(ад гр. homos = аднолькавы + форма)

лінгв. словы, якія належаць да розных часцін мовы і супадаюць толькі ў пэўных марфалагічных формах (напр. вусны ’губы’ і вусны ’які вымаўляецца’).

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

амбіяфані́чны

(ад лац. ambi = навокал + гр. phone = гук)

звязаны з сістэмай электронна-акустычных устройстваў, якія выкарыстоўваюцца ў тэатрах, канцэртных залах для забеспячэння добрай чутнасці ў любым пункце залы.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

ацыдафо́бны

(ад лац. acidus = кіслы + гр. phobos = страх);

а-ыя арганізмы — арганізмы, якія не вытрымліваюць значнай кіслотнасці і развіваюцца толькі ў нейтральным і шчолачным асяроддзі (напр. буракі, фасоля).

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

біяры́тмы

(ад бія- + рытм)

сутачныя або сезонныя ваганні інтэнсіўнасці ў характары тых ці іншых біялагічных працэсаў і з’яў, якія даюць арганізмам магчымасць прыстасоўвацца да цыклічных змен акаляючага асяроддзя.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

вазамато́ры

(ад лац. vas = сасуд + motor = які прыводзіць у рух)

сасударухальныя нервовыя валокны (вазадылятатары і вазаканстрыктары), якія перадаюць нервовыя імпульсы ад цэнтральнай нервовай сістэмы да мускулатуры крывяносных сасудаў.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

гетэрагене́з

(ад гетэра- + -генез)

1) змена спосабаў размнажэння ў арганізмаў на працягу двух ,або больш пакаленняў;

2) раптоўнае з’яўленне асобін, якія моцна адрозніваюцца шэрагам прымет ад бацькоўскіх форм.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)