1. Паступова агаляцца, станавіцца голым (пра лес, поле і пад.). Журба.. ішла не толькі ад таго, што поле галела, што ў ім адчуваўся нядобры, пагібельны подых недалёкай восені.Мележ.//перан. Бяднець.
2. Быць у аголеным стане, выглядаць пустым, голым (пра лес, поле і пад.). Галелі рудыя папары.Гартны.//перан. Жыць бедна. Галеюць дзеці век без хлеба, Падзёрты жончын чаравік. Не маю грош[ай] на патрэбу, — Бо я мужык, дурны мужык.Купала.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
преклоня́тьнесов.
1.(почтительно наклонять) высок. схіля́ць;
преклоня́ть го́лову схіля́ць галаву́;
2.перен. (убеждать) книжн., уст. схіля́ць;
преклоня́ть на свою́ сто́рону схіля́ць на свой бок;
◊
преклоня́ть коле́на (коле́ни)высок. схіля́ць кале́ні, станаві́цца на кале́ні, кле́нчыць;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
entfrémden
1.
vt (D)
1) рабі́ць чужы́м (каго-н.), аддаля́ць (ад каго-н.)
2) адчужа́ць (у каго-н.)
2.
vi(s)i(sich)
(D) станаві́цца чужы́м (каму-н.), астыва́ць (да каго-н.)
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Мізэрны ’вельмі малы’, ’худы, схуднелы’, ’бедны’, ’нікчэмны’, ’благі (аб раллі)’ (ТСБМ, Нас., Касп., Растарг.; КЭС, лаг.; гродз., Сл. ПЗБ), мізэра ’худы, бедны’ (Шат.), мізэрыя ’бедната’ (Растарг.), мізэрня́к ’бедны селянін’ (Нас.), мізе́рны ’мізэрны’ (ТС), мызыро́та, мызыр́отьте ’драбната, драбяза’ (Клім.), ст.-бел.мизерный, мисерный ’бедны’ (пач. XVI ст.), мизерия ’беднасць’ (XVII ст.) запазычаны са ст.-польск.mizerny, mizerja, mizerota ’тс’, якія з лац.miseria ’гора, няшчасце, бяда’, ’цяжкасці’, miser ’абяздолены, гаротны’, ’варты жалю, убогі, дрэнны’ (Піўтарак, Бел. лекс., 134; Булыка, Лекс. запазыч., 76; Кюнэ, Poln., 77). Сюды ж мізарне́ць, мізэрыць, мізэ́рнець ’худнець, чэзнуць, рабіцца меншым’, ’станавіцца нікчэмным’ (ТСБМ), ’бяднець’, ’даводзіць да галечы’ (Нас.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Плуга́ніцца ’плесціся’ (ашм., Сл. рэг. лекс ), ’ісці, стаміўшыся’ (брагін., З нар. сл.). укр.плугтштися ’плесціся, павольна ехаць’, рус.бранск., паўд.плюгангтіься ’паволі ісці, ехаць, цягнуцца, плесціся за кім-н/. Бел.-укр.-паўд.-рус. ізалекеа. характэрная наяўнасцю суф. -я//- (магчыма, пры ад’ідэацыі прыметніка паганы) у адрозненне ад паўн.-слав.*prugavъ > плюгавец (гл.) з суф. ‑ав‑. Зыходнае слова захавалася ў чэш. мове — plouhati (< прасл.*plug‑a‑!i) ’цягнуцца, ледзь сунуцца, цягнуць ногі па гразі, на мокрай зямлі, пэцкацца граззю’, plonžiti se ’паўзці, ледзь перасоўвацца’, plouživy ’павольны’, pližiti se ’падкрадвацца’, ’паўзці, падпаўзаць’ (Махэк₂, 462). Роднасным з’яўляецца лат.bjugt ’мякчэць і станавіцца слізкім’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пу́рны ’пульхны; пышны (пра хлеб)’ (ТС), ’порысты, падышоўшы (пра хлеб)’ (стол., Жыв. НС). Відаць, утворана на базе прасл.*puriti sę ’падымацца, уздымацца’, параўн. чэш.Mūp.purit sa ’надувацца ад злосці’, ст.-чэш.ригпу́, чэш.vzpurny ’ўпарты’, серб.-харв.напу́рити ’раззлаваць’, напу́рити се ’зазлаваць, надуцца; пасварыцца’, напурен ’надзьмуты, самазадаволены’, якія Белеціч (JO, 49, 120) збліжае з пу́рити ’жарыць, пячы’, што ўзыходзяць да і.-е.риг‑ ’агонь’. Звязана з пу́рыць ’гнаць, выганяць’, (гл.) порай, ’хутка падымацца, расці’ з дадатковым адценнем’станавіцца рыхлым, кволым’, параўн. балг.дыял.пу́рек ’слабое, хілае і анемічнае дзіця’, рус.дыял.пу́рско ’мякка, рыхла’ і пад., генетычна звязаныя з літ.purėti ’станавіцца рыхлым’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ра́давацца ’адчуваць радасць’, ра́даваць ’прыносіць, выклікаць радасць’ (ТСБМ), рус.ра́доваться, радовать, укр.ра́дуватися, ра́дувати, польск.radować się, чэш.radovati se, славац.radováť sa, в.-луж.radować so, славен.radovati se, серб.-харв.ра̏довати се, балг.радвам се, ст.-слав.радовати сѧ. Прасл.*radovati sę (< *radъ). Слова не мае роднасных сувязей у іншых і.-е. мовах, акрамя некаторых моў германскай групы. Тут мяркуецца і.-е. корань *red‑ (: *rod‑) ’радасны, вясёлы’, ’падбадзёрваць’; славянскія словы з прасл. коранем *rad‑ супастаўляюцца з англ.- сакс. rōt ’радасны’, ’вясёлы’, ст.-ісл.rǿtask ’станавіцца вясёлым, ясным’ (Покарны I, 853; Фасмер, 3, 429 з літ-рай).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ту́чыць ‘адкормліваць, рабіць тлустым’ (Нас., Ласт., Янк. БП): pańskaje oko kania tuczyć (ваўк., Федар. 4), ст.-бел.тучити, тучыти ‘адкормліваць’, ‘напаўняць’ (ГСБМ), ‘адкарміць, насыціць’ (Ст.-бел. лексікон). Параўн. укр.ту́чи́ти ‘рабіць тлустым, даглядаць’, рус.дыял. (зах.) ту́чить ‘угнойваць (зямлю)’ (Даль), польск.tucznić ‘рабіць тлустым, тучным’, чэш.tučit ‘станавіцца тлустым’, славац.tučiť ‘адкормліваць’, славен.дыял.túčiti ‘зрабіць тлустым’, макед.тучи ‘рабіць тлустым; карміць тлустым’. Прасл.*tučiti ‘рабіць тлустым, адкормленым’, вытворнае ад *tukъ ‘жывёльны тлушч’ (Борысь, 652), гл. тук1; апафанічныя варыянты *tyti (гл. тыць) і *toviti ‘адкормліваць’ (магчыма, сюды прыметнік то́віст ‘тоўсты’, гл.), падрабязней гл. Скок, 475; Куркіна, Этимология–1976, 25; Глухак, 628.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
жаўце́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; незак.
1. Вылучацца сваім жоўтым колерам, віднецца (пра што‑н. жоўтае). На дрэвах у садзе золата жаўцелі адны толькі антонаўкі.Сабаленка.Убаку, дзе дарога падступала к зарасніку, нібы падфарбаваны, жаўцеў яшчэ новы масток.Мележ.
2.Станавіцца жоўтым, набываць жоўты колер. Жаўцець ад часу.// Паспяваць (пра плады, злакі). Лён на ўчастку пачаў жаўцець.// Вянуць, адміраць (пра лісце раслін). Стала восень, толькі пачыналі жаўцець і ападаць лісты.Скрыган.// Набываць нездаровы колер твару, цела. Жаўцець ад хваробы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
worse1[wɜ:s]n. го́ршае;
a change for the worse пераме́на да го́ршага;
There’s worse to come. Будзе яшчэ горш.
♦
go from bad to worseстанаві́цца ўсё горшым і горшым;
so much the worse for him тым горш для яго́;
be worse for smth. пацярпе́ць ад чаго́-н.;
for better or for worse што б ні зда́рылася
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)