myśl

ж. думка;

myśl przewodnia — галоўная думка;

wpaść na myśl — прыйсці да думкі;

bądź dobrej ~i — не падай духам;

ani mi to przez myśl nie przeszło — у мяне гэтага нават у думках не было;

zebrać ~i — сабрацца з думкамі;

ani co w ~i nie postało — нават і ў думках не было;

wszystko idzie po naszej ~i — усё ідзе так, як мы і планавалі;

oddawać się czarnym ~om — аддавацца чорным думкам;

mieć kogo na ~i — мець каго на ўвазе;

co masz na ~i? — што ты маеш на ўвазе?;

w myśl umowy — у сілу дамовы;

w myśl tej zasady ... — згодна з гэтым прынцыпам...;

co z oczu to i z ~i — як няма перад вачыма, няма і на памяці

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

сло́ва, -а, мн. -ы, слоў, н.

1. Асноўная сэнсавая адзінка мовы, якая свабодна ўзнаўляецца ў мове і служыць для пабудовы выказвання.

Іншамоўныя словы.

Падзяліць с. на склады.

2. адз. Мова і маўленчыя здольнасці.

Культура с.

Валодаць словам.

3. звычайна мн. Фраза, выказванне; гаворка, размова.

Бацькавы словы.

Сказаць некалькі слоў на развітанне.

4. адз. Вуснае публічнае выступленне, прамова дзе-н., а таксама права, дазвол гаварыць публічна.

Заключнае с. на выбарным сходзе.

Атрымаць с. для выступлення.

5. адз., з азначэннем. Думка, вывад; дасягненне ў якой-н. галіне.

У гэтай справе трэба с. вучоных.

Новае с. ў навуцы.

6. мн. Тэкст да вакальнага твора.

Песня на словы Адама Русака.

7. адз. Літаратурны твор у форме аратарскай прамовы, пропаведзі ці паслання (уст.). «С. аб палку Ігаравым».

◊

Адным словам — карацей кажучы.

Ад слова да слова — ад пачатку да канца.

Апошняе слова —

1) навейшае дасягненне (кніжн.);

2) заключнае слова падсуднага.

Браць слова назад (разм.) — адмаўляцца ад сказанага.

Глытаць словы — гаварыць неразборліва.

Да слова сказаць — у сувязі са сказаным.

Закінуць слова за каго (разм.) — падтрымаць пры неабходнасці.

З чужых слоў — з таго, што сказана кім-н.

Не абмовіцца ні адным словам — змаўчаць.

Слова за слова —

1) пра паступовае развіццё размовы;

2) спрачаючыся, пасварыцца.

Слоў няма (разм.) — канешне, так.

У адно слова — разам, адначасова падумаць, сказаць.

У двух словах (разм.) — коратка.

Цвёрдае слова — якому можна верыць.

|| памянш. сло́ўца, -а, н. (да 1 і 3 знач.; разм.).

|| прым. сло́ўны, -ая, -ае (да 1—3 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

áusgehen

* vi (s)

1) выхо́дзіць

2) канча́цца

3) патуха́ць

4) ліня́ць (пра фарбу)

5) выдава́цца, апублікава́цца

6)

auf etw. (A) ~ — пуска́цца на што-н., імкну́цца да чаго́-н.

sein Plan geht daráuf aus… — яго́ план разлі́чаны на то́е каб…

7) (von D) выхо́дзіць, пахо́дзіць (ад каго-н., з каго-н.)

der Gedánke geht von ihm aus — ду́мка пахо́дзіць ад яго́

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

spínnen

*

1.

vt

1) пра́сці

2) разм. заду́мваць, наду́мваць

Ränke ~ — пле́сці інтры́гі

2.

vi

1) выдумля́ць; вярзці́ лухту́

du spinnst wohl! — ты не ў сваі́м ро́зуме!

er spinnt ímmer an éinem Gedánken — яго́ ўвесь час займа́е адна́ ду́мка

2) му́ркаць, мурэ́дкаць (пра ката)

◊ nichts ist so gut gespónnen, es kommt doch éndlich an die Sónnen — ≅ шы́ла ў мяшку не схава́еш

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

выхо́дзіць несов.

1. в разн. знач. выходи́ть;

2. безл. выходи́ть, получа́ться;

1, 2 см. вы́йсці;

3. исходи́ть;

в. з меркава́ння — исходи́ть из предположе́ния;

4. выходи́ть, смотре́ть;

во́кны ~дзяць у сад — о́кна выхо́дят (смо́трят) в сад;

5. в разн. знач., вводн. сл. выхо́дит, сле́довательно, ста́ло быть;

ду́мка гэ́та, в., не но́вая — мысль э́та, выхо́дит (сле́довательно, ста́ло быть), не но́вая;

◊ з галавы́ (па́мяці, ду́мак) не в. — из головы́ (па́мяти, мы́слей) не выхо́дит;

в. за ме́жы (за ра́мкі) — выходи́ть из грани́ц (за ра́мки)

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

засе́сці сов.

1. в разн. знач. засе́сть;

з. за пра́ўку ру́капісу — засе́сть за пра́вку ру́кописи;

батальён засе́ў у крэ́пасці — батальо́н засе́л в кре́пости;

ва ўстано́ве засе́лі бюракра́ты — в учрежде́нии засе́ли бюрокра́ты;

з. на ўсё жыццё ў ро́днай вёсцы — засе́сть на всю жизнь в родно́й дере́вне;

засе́ла ду́мка ў галаве́ — засе́ла мысль в голове́;

2. засе́сть, застря́ть; завя́знуть;

ку́ля засе́ла ў сцяне́ — пу́ля засе́ла (застря́ла) в стене́;

машы́на засе́ла ў гразі́ — маши́на завя́зла в грязи́;

3. см. заві́снуць;

◊ з. ў го́рле — застря́ть в го́рле

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

position

[pəˈzɪʃən]

1.

n.

1) ме́сца n.

The house is in a sheltered position — Дом стаі́ць у заці́шным ме́сцы

2) пазы́цыя f.

а) по́за, паста́ва f. (це́ла)

Sit in a more comfortable position — Сядзь зручне́й

б) ме́сца разьмяшчэ́ньня во́йска

3) стан -у m.

To be in a position — быць у ста́не

4) пра́ца, паса́да f.; стано́вішча n.

5) ранг -у m.

6) ду́мка f., пагля́д, по́гляд -у m.

What is your position on this question? — Які́ Ваш по́гляд на гэ́тую спра́ву?

2.

v.

разьмяшча́ць, расстаўля́ць (напр. во́йска), расклада́ць

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

стра́шны, ‑ая, ‑ае.

1. Які выклікае пачуццё страху. Страшны сон. Страшная гісторыя. □ А калі ўздымаецца бура, асабліва ўвосень, страшным робіцца наша возера. Яно бурліць і бушуе, як кіпень. Чарнышэвіч. / Пра выраз твару, вачэй і пад. Вочы Марты зрабіліся круглыя і страшныя. Бядуля. Я глянуў у вочы рабому .. Твар яго быў страшны, вочы лютыя. Якімовіч. Нібы загіпнатызаваны страшным поглядам Шыбянкова,.. [Цімафей Міронавіч] не мог адарваць ад яго сваіх вачэй. Зарэцкі. / у знач. наз. стра́шнае, ‑ага, м. З кожным крокам зубра ў Юркавых грудзях нешта халадзела. Ён чакаў страшнага. Аляхновіч. // Які выклікае пачуццё страху сваёй небяспечнасцю. Страшная дарога. Страшная хвароба. □ [Юзя:] — Вы [Лямант] страшны, бессардэчны. Вы ж не чалавек! Чорны. Не такі чорт страшны, як яго малююць. З нар. // Адзначаны падзеямі, здарэннямі, якія наганяюць страх (пра час). Вораг пачаў насядаць на Палессе .. Гэта быў час страшны і цяжкі. Чорны. І вось перамянілася жыццё .. Толькі касцёл застаўся, як напамінак аб страшным мінулым. Чарнышэвіч. Страшны час быў тады — адзінота, мужчыны ўсе на «мікалаеўскай» вайне. Брыль. Ах, страшны, страшны быў год гэты. Цётка.

2. Які выклікае непрыемныя пачуцці, уражвае сваім трагізмам; цяжкі. [Пан Мазурскі] быў чалавек-звер, народжаны страшным прыгонніцкім ладам. Якімовіч. Вестку, балючую і страшную, нечакана прынёс Яўхім са слязамі ў вачах. Пестрак. Страшны малюнак уставаў перад вачыма. Мурашка. // Які прыносіць пакуты (пра пачуцці, думкі, перажыванні чалавека). Свідравала мозг гэтая страшная думка, і ў той жа час у галаве борзда, борзда складаўся план дзеяння. Колас. — Немцы... — мільганула страшная думка. І .. [Міколка] не глядзеў на іх, не хацеў глядзець, пакуль не зніклі іх цяжкія крокі. Лынькоў. // Вельмі дрэнны, цяжкі (пра характар і пад.). [Барыс:] — Страшны характар у цябе, Галя. Скрыган. // Худы, змучаны, змораны (пра чалавека). Страшны і худы сядзеў Палікар у сваёй хаце. Чорны. Іван быў страшны: яшчэ больш ссутулены, бледны, у пашарпаным адзенні. Брыль.

3. Разм. Вельмі вялікі або вельмі моцны па сіле, глыбіні, інтэнсіўнасці праяўлення. У муках страшных дачакаўся Машэка першых дзён вясны. Купала. Два страшныя выбухі .. скаланулі паветра. Брыль. [Вялічка] адчуў страшны голад. Ён не разбіраў, што еў, яго зубы гатовы былі скрышыць камень. Чорны. [Лаялі] з усёй яскравасцю зразумеў, што яго ў жыцці напаткала страшнае, непаўторнае гора і што жыццё яго не будзе больш такім простым. Чарнышэвіч. / Пра з’явы прыроды. Страшную людзі цярпелі зіму: Дзіка мяцеліцы вылі. Купала. [Вера:] — Сам заўсёды напрошваўся [Каравай] на спатканні, бегаў да мяне ў самую страшную завіруху. Паслядовіч. / Пра пачуцці, перажыванні, стан. І страшны неспакой, так нявыкананых жаданняў і мэтаў — назаўсёды ляглі на твар [маці] страшнай застыласцю. Чорны. // Грубы. Мужчыны .. лаяліся страшнымі словамі, каб аблягчыць душу. Шамякін.

•••

Страшны суд гл. суд.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

прычыні́цца ​1, ‑чынюся, ‑чынішся, ‑чыніцца; зак.

1. да чаго. Паслужыць, стаць прычынай чаго‑н.; пасадзейнічаць чаму‑н. Думка.. [Рыгора] гэтакая, што гэта Мікалай прычыніўся да развалу яго сям’і. Чорны. Самаадданая праца Сапунова шмат у чым прычынілася да развіцця на Віцебшчыне ў першыя ж гады пасля рэвалюцыі шырокай сеткі краязнаўства, радзімазнаўства, светазнаўства. Ліс.

2. да чаго. Стаць саўдзельнікам якой‑н. справы, прыняць удзел у чым‑н. Сярод людзей, якія паклалі тытанічную працу над выяўленнем мастацкіх здабыткаў беларускага народа і тым самым прычыніліся да паўнейшага раскрыцця духоўнага вобліку беларуса перад усім светам, адно з пачэсных месц належыць Міхалу Федароўскаму. Саламевіч. У галіне музычнай культуры да збліжэння польскага і рускага народаў у значнай меры прычыніліся Глінка, Даргамыжскі, Сяроў і Кюі — з рускага боку, з польскага — у першую чаргу трэба назваць Станіслава Манюшку. Шырма. // Далучыцца да чаго‑н., пачаць прымаць удзел у чым‑н. Лагодна пасмейваючыся, да размовы прычыніўся Канстанцін Міхайлавіч: — Куды нам, Янка, цягацца з імі. Лужанін.

3. Здарыцца, адбыцца. Прычынілася бяда.

прычыні́цца ​2, ‑чыніцца; зак.

Зачыніцца няпоўнасцю, няшчыльна. Алесь прыўзняўся, заўважыў, што фортачка прычынілася, піхнуў яе на двор, і на яго расхрыстаныя грудзі ціха дыхнула прахалодай. Брыль.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

уцячы́ ​1, уцячэ; уцякуць; пр. уцёк, уцякла, ‑ло.

Зак. да уцякаць ​1.

•••

Многа вады ўцякло — тое, што і многа вады працякло (гл. працячы).

уцячы́ ​2, уцяку, уцячэш, уцячэ; уцячом, уцечаце, уцякуць; пр. уцёк, уцякла, ‑ло; заг. уцячы; зак.

1. Паспешліва пайсці адкуль‑н. Уцячы з дому. □ Пачуў Якуш, што будзе бяда. Стрыжэ вачыма: як бы ўцячы. Скрыган. Прыгнуўшыся над міскай,.. [Зося] старалася чым скарэй кончыць вячэру і ўцячы з хаты, каб не чуць нічога і не бачыць. Гартны.

2. Спалохаўшыся, адбегчыся і схавацца (пра жывёл). З жахам убачыўшы, што не здолее ўцячы, лось, як бег, з разгону плёхнуўся ў ваду і паплыў на другі бераг. Краўчанка.

3. Тайком збегчы адкуль‑н., схавацца, ратуючыся ад каго‑, чаго‑н. Мартын Рыль, у арышце якога не апошнюю ролю адыграўвойт, уцёк з-пад канвою. Колас. Мядзведзіца прагрызла.. драўляную падлогу, зрабіла падкоп і ўцякла ў пушчу. В. Вольскі. Да збоі, ў бой, паўстанцы, Тыранам не ўцячы! Пушча. // Пакінуць, кінуць каго‑н. Маладая ўцякла ад жаніха. // перан. Пазбавіцца, вызваліцца ад чаго‑н. Не ўцячы ад назойлівых дум, Што агарнулі і плошчай Чырвонай, Як неадступныя цені, ідуць. Танк.

4. перан. Прапасці, знікнуць. Тая думка, якой.. [Амбрось Пагуга] хацеў пачаць сваё выступленне, нечакана ўцякла. Пянкрат.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)