1. Вобад (суцэльны або са спіцамі), які круціцца на восі і забяспечвае рух сродкаў перамяшчэння (калёс, аўтамашын і пад. або механізмаў).
К. да тачкі.
Рулявое к.
Махавое к.
2. Пра ўсё, што мае форму круга або кальца.
К. каўбасы.
3.перан. Пералік, аб’ём чаго-н.
К. вобразаў у рамане.
К. нявырашаных пытанняў.
4.перан., чаго. Галіна, сфера якой-н. дзейнасці.
К. дзейнасці.
К. агульных інтарэсаў.
5.перан., каго. Група людзей, аб’яднаных чым-н. агульным.
К. гледачоў тэатра.
К. сяброў.
6. звычайна мн., перан., каго або якія. Грамадскія, прафесійныя групоўкі людзей.
Колы беларускай інтэлігенцыі.
Навуковыя колы.
◊
Ні ў кола ні ў мяла (разм., неадабр.) — пра няўмелага, няздатнага чалавека.
Пятае кола ў возе — пра што-н. лішняе, зусім непатрэбнае.
|| памянш.ко́лца, -а, мн. -ы, -аў, н. (да 1 і 2 знач.).
|| прым.ко́лавы, -ая, -ае.
К. след.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Féld
n -(e)s, -er
1) по́ле, ралля́
ein bestélltes ~ — апрацава́нае [уро́бленае] по́ле
bráchliegendes ~ — по́ле пад папа́рам
2) по́ле бі́твы
ins ~ zíehen* [rücken] — выступа́ць у пахо́д; адпраўля́цца на вайну́
das ~ gewínnen* — перамагчы́, вы́йсці перамо́жцам
das ~ räumen — здаць свае́ пазі́цыі, адступі́ць
3) по́ле дзе́йнасці, галіна́ (ведаў)
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
пакірава́ць, ‑рую, ‑руеш, ‑руе; зак.
1.кім-чым. Кіраваць на працягу нейкага часу. За адзін учарашні дзень Грышка паспеў пабываць у кабіне магутнага тралёвачнага трактара і пакіраваць лесавозам.Паслядовіч.— Дык от, Галіна Казіміраўна, .. вам давядзецца пакіраваць калгасам, пакуль вернецца Леўчык.Сабаленка.
2.Разм. Тое, што і накіраваць (у 1, 2 знач.). Шашура прайшоў у канец палоскі, налёг на ручкі, перавёў плуг на другі край вагона і накіраваў назад.Мележ.Людзі з першай жа хвіліны пакіравалі свае думкі да пераспелага жыта.Чорны.
3.Разм. Тое, што і накіравацца (у 1 знач.). [Зося] прабегла ўсю сценку, павярнула да скрыжаваных дарог, абагнула іх і пакіравала ў бок пасекі.Гартны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
непрысту́пны, ‑ая, ‑ае.
1. Такі, да якога цяжка або немагчыма наблізіцца; цяжкі для падыходу, узыходжання. Паграбішча было вялізным возерам з багністымі непрыступнымі берагамі.Асіпенка.Імкліва, нястрымна неслася вада ракі то роўнай лагчынай, то паміж непрыступных скал.Галавач.// Такі, якім цяжка авалодаць; які добра абараняецца, добра ўмацаваны. Непрыступная крэпасць. Непрыступны рубеж.
2.перан. Такі, да якога цяжка падступіцца: ганарысты. Галіна сядзела за швейнай машынай халодная, непрыступная.Шамякін.А перад вачамі ўсё так і стаяў высокі, з белымі калматымі бровамі стары, .. горды і непрыступны ў размове.Ракітны.// Уласцівы такому чалавеку. І вось.. [Алесь] сядзіць на заднім сядзенні адкрытай вайсковай машыны. Абапал — два штыхі, два непрыступныя твары пад коскамі.Брыль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прыду́маць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., што.
1. Думаючы, раздумваючы, прыйсці да якога‑н. рашэння; здагадацца зрабіць што‑н.; выдумаць. Думалі, думалі хлопцы, як выкрасці кажух. Нічога не прыдумалі, як толькі расперазаць яго і лёгенька сцягнуць.Колас.Маёр не здолеў прыдумаць нічога іншага, апроч лабавога ўдара.Брыль.// Стварыць што‑н. у думках, вынайсці. Прыдумаць мелодыю. □ Сцяг сама Галіна пашыла і на ім лозунг, які прыдумалі разам усе, вось тут жа на бярвенні каля клеці.Галавач.— Гэта — праект новай міны. Наш Сёмка прыдумаў.Брыль.Восень пакуль — не прыдумаеш лепшай.Мележ.
2. Выдумаць тое, чаго не было на самай справе. — Ты хаця не прыдумай чаго. — Нашто мне прыдумваць, калі гэта праўда.Галавач.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
часць, ‑і, ж.
1. Асобная самастойная вайсковая адзінка. Танкавыя часці. Пяхотныя часці. □ Вайсковая часць.. атрымлівае заданне: выбіць фашыстаў з умацаванняў.«Звязда».
2. Доля, пай, якія належаць каму‑н. [Богушу] ўжо не да твару калупацца ў зямлі, ён прадае сваю часць і едзе ў свет.Скрыган.
3.зазначэннем. Разм.Галіна якой‑н. дзейнасці; спецыяльнасць. Пайсці па слясарнай часці. □ [Дзед:] — Праўда, на сына мала было надзеі: ударожыўся ён па лясной часці.Якімовіч.// Круг, сфера чыіх‑н. абавязкаў, інтарэсаў, дзейнасці. — А ты замест таго, каб тытунём сабе галаву тлуміць, пацешыўся б во прыродай! — кінуў Наркевічу.. Севасцьянаў. — Ну, гэта па тваёй часці, — засмяяўся Наркевіч, — ты ж паэт, а не я.«Полымя».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
тра́нспарт
(ад лац. transportare = перамяшчаць)
1) галіна народнай гаспадаркі, якая ажыццяўляе перавозку пасажыраў і грузаў, а таксама сродкі для перавозкі (напр. чыгуначны т., аўтамабільны т., паветраны т.);
2) партыя грузаў, што прыбылі разам;
3) сукупнасць сродкаў перавозкі спецыяльнага прызначэння (напр. санітарны т.);
4) ваеннае судна для перавозкі грузаў, людзей (напр. мінны т., дэсантны т.).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
пра́ктыка
(лац. practica, ад гр. praktikos = дзейны, актыўны)
1) дзейнасць людзей, якая накіравана на пераўтварэнне матэрыяльнага свету;
2) жыццё, рэчаіснасць як галіна праверкі вывадаў тэорыі;
3) замацаванне тэарэтычных ведаў на вытворчасці (напр. педагагічная п. студэнтаў);
4) набыты вопыт у якой-н. галіне дзейнасці (напр. п. выхавання дзяцей);
5) дзейнасць урача або юрыста (напр. адвакат са шматгадовай практыкай).
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
сфе́ра
(лац. sphaera, ад гр. sphaira = шар)
1) шар або яго ўнутраная паверхня (напр. зямная с., нябесная с.);
2) вобласць распаўсюджання чаго-н. (напр. с. прыцягнення планеты, с. уплыву);
3) галіна якой-н. дзейнасці, праяўлення якіх-н. інтарэсаў (напр. с. вытворчасці, с. абслугоўвання);
4) грамадскае асяроддзе, кола асоб, аб’яднаных агульнасцю сацыяльнага становішча або заняткаў (напр. навуковая с., дзелавая с.).
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
тра́нспарт
(ад лац. transportare = перамяшчаць)
1) галіна народнай гаспадаркі, звязаная з перавозкай людзей і грузаў, а таксама сродкі для такой перавозкі (напр. чыгуначны т., аўтамабільны т.);
2) партыя грузаў, што прыбылі разам (напр. т. хлеба);
3) сукупнасць сродкаў перавозкі спецыяльнага прызначэння (напр. санітарны т.);
4) ваеннае судна для перавозкі грузаў, людзей (напр. мінны т., дэсантны т.).
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)