столкнове́ние ср.

1. в разн. знач. сутыкне́нне, -ння ср., сутыка́нне, -ння ср.;

прийти́ в столкнове́ние пры́йсці ў сутыкне́нне (сутыка́нне);

вооружённое столкнове́ние узбро́енае сутыкне́нне;

2. (спор, ссора) суты́чка, -кі ж.;

ме́жду ни́ми произошло́ столкнове́ние памі́ж імі адбыла́ся суты́чка.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

сашчэ́плівацца несов.

1. (соединяться при помощи скрепок, зажимов) скрепля́ться;

2. (о руках, пальцах) сжима́ться; сцепля́ться;

3. сти́скиваться, сжима́ться;

4. перен. (вступать в спор, драку) схва́тываться, сцепля́ться;

1-4 см. сашчапі́цца;

5. страд. скрепля́ться; схва́тываться; сжима́ться; сцепля́ться; сти́скиваться; см. сашчэ́пліваць

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Спець ‘рабіцца спелым, выспяваць (пра гародніну, злакі і пад.)’ (ТСБМ, Ласт., Сл. ПЗБ, ТС). Параўн. укр. спі́ти, рус. спеть, стараж.-рус. спѣти ‘спяшацца, імкнуцца, садзейнічаць’, польск. śpiać ‘спяшацца, наганяць’, в.-луж. spěć ‘удавацца’, чэш. spěti ‘спяшацца’, славац. spieť ‘тс’, серб.-харв. до́спијети ‘даспець, паспець’, славен. spéti ‘спяшацца, спець’, балг. спе́я ‘спець’, ст.-слав. спѣти, спѣѭ. Прасл. *spěti, *spějǫ ‘спець; спяшацца; дасягаць’ роднаснае літ. spė́ti ‘паспяваць; мець час, мець вольны час’, лат. spẽt ‘пераадольваць, магчы’, ст.-інд. sphāyāte ‘ён працвітае, сыцее’, ст.-в.-ням. sputen ‘спяшацца’, лац. spatium ‘прастора, працягласць’, да і.-е. *spe‑ ‘удавацца, добра расці’. Гл. Покарны, 983; Траўтман, 274; Фасмер, 3, 734 з іншай літ-рай; Шустар-Шэўц, 1338; Бязлай, 3, 297; Борысь, 619; ЕСУМ, 5, 375–376. Уваходзіць у гняздо прасл. *spěxъ (гл. спех), *spěšiti (гл. спяшацца), *sporъ (гл. спор 1).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

пре́ние​II ср.;

1. уст. спрэ́чка, -кі ж.;

2. мн. (в судебном процессе) спрэ́чкі, -чак ед. нет;

суде́бные пре́ния судо́выя спрэ́чкі;

3. мн. (публичный спор по каким-л. вопросам) спрэ́чкі, -чак ед. нет; (дебаты) дэба́ты, -таў ед. нет; дыску́сія, -сіі ж.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ГАМЕТАГЕНЕ́З

(ад гаметы + ...генез),

працэс утварэння і развіцця палавых жаночых (аагенез) і мужчынскіх (сперматагенез) клетак — гамет. У шматклетачных арганізмах гаметагенез адбываецца ў палавых залозах (ганадах), уключае рад этапаў: адасабленне першасных палавых клетак (ганацытаў) ад іншых (саматычных) і іх міграцыю ў зачаткі ганад; размнажэнне першасных палавых клетак — сперматагоніяў і аагоніяў шляхам рада мітозаў; рост гэтых клетак (гаметацьггаў); выспяванне гаметацытаў, іх дзяленне шляхам меёзу, у выніку якога лік храмасом памяншаецца ў 2 разы і ўтвараюцца гаплоідныя аатыды і сперматыды; фарміраванне спелых палавых клетак, у час якога сперматазоіды набываюць жгуцікі, а яйцаклеткі — некалькі абалонак. Гаметагенез у раслін аддзелены ад меёзу і адбываецца ў гаплоідным гаметафіце, што развіваецца з гаплоідных спор. У моха- і папарацепадобных, некат. голанасенных раслін, водарасцей і грыбоў гаметагенез ажыццяўляецца ў палавых органах (антэрыдыях і архегоніях) шляхам мітозаў. У пакрытанасенных мужчынскі гаметагенез працякае непасрэдна ў пылковым зерні, жаночы гаметагенез — у зародкавым мяшку.

А.С.Леанцюк.

т. 5, с. 14

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

сцепля́ться

1. (цепляться одно за другое) счапля́цца, счэ́плівацца;

2. (соединяться сплетаясь) сашчапля́цца, сашчэ́плівацца;

3. (сжиматься) разг. сціска́цца, сціна́цца;

4. (схватываться в драке, вступать в ожесточённый спор) разг. счапля́цца, счэ́плівацца, сашчапля́цца, сашчэ́плівацца, схо́плівацца, схва́твацца, сплята́цца; см. сцепи́ться;

5. страд. счапля́цца, счэ́плівацца; сашчапля́цца, сашчэ́плівацца; сціска́цца, сціна́цца; см. сцепля́ть;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

рабо́та, ‑ы, ДМ ‑боце, ж.

1. Дзеянне паводле дзеясл. рабіць (у 1, 3 знач.); ажыццяўленне якой‑н. дзейнасці. Пасля работы .. [Пніцкі] даў крыху адпачыць каню. Чорны. Гудуць цапы ўгары праворна, Ідзе работа дружна, спорна. Колас. Гультай за работу — мазоль за руку. Прымаўка. Не работа сушыць, а турбота. Прымаўка. // Дзейнасць, праца чаго‑н. Работа сэрца. □ Я абцёр пальчаткаю твар і, падняўшы шлем, прыслухаўся да работы матораў. Шамякін.

2. Круг заняткаў, абавязкаў; справа. Работы ў Мішкі — непачаты край: За ўсімі прасачы, усюды пабывай. Маеўскі. Учора яны з Гвація зрабілі вялікую работу: абкурылі серай усе бочкі. Самуйлёнак. // Пэўны род дзейнасці, працы. Разумовая работа. Фізічная работа. Культурна-выхаваўчая работа. □ Ужо з першых часоў, пасля ўступлення ў камсамол, .. [Бумажкоў] пачаў выяўляць сябе на камсамольскай рабоце. Чорны.

3. толькі мн. (рабо́ты, ‑бот); з азначэннем. Тая або іншая дзейнасць па стварэнню, вырабу, апрацоўцы чаго‑н. Палявыя работы. Будаўнічыя работы. Унутраныя работы па аддзелцы дома.

4. Праца, служба ў якой‑н. установе, на якім‑н. прадпрыемстве. Паступіць на работу. Накіраваць на работу. Хадзіць на работу. □ Сумяшчаць работу на вытворчасці з вучобай у школе цяжка. «Беларусь».

5. Тое, што падлягае апрацоўцы, служыць матэрыялам для апрацоўкі. Раздаць работу. □ «Брат Міша» выцяг[в]аў намёткі з кончанай учора курткі і спяваў, апусціўшы галаву над работай. Брыль.

6. Прадукт працы; выраб, твор. Работы юных мастакоў. □ Першай работай І. Ждановіч у тэатры з’явілася ўвасабленне вобраза Данілкі з драмы Янкі Купалы «Раскіданае гняздо». Сабалеўскі. Прыкметнае месца на выстаўцы адведзена работам майстроў дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва. «Звязда». // з азначэннем. Якасць або спосаб выканання чаго‑н. [Бой] быў гвалтоўным, кароткім. Работа, як заўсёды — чыстай. Праз гадзіну ад разбітага гарнізона пайшоў у цемру абоз. Брыль. На варотах вісеў здаравенны, кавальскай работы, замок. Крапіва.

7. У фізіцы — фізічная велічыня, якая колькасна характарызуе змены пры ператварэнні адной формы энергіі ў другую.

•••

Прымусовыя работы — мера крымінальнага пакарання, заснаваная на вылічэнні часткі зарплаты з пакаранага на працягу пэўнага часу, без пазбаўлення яго волі.

Гэта (ужо) не работа — пра што‑н. неразумнае, дрэннае, чаго не павінна быць.

Пусціць у работу гл. пусціць.

Работа гарыць у руках — работа спорыцца, ідзе хутка ў руках умелага работніка.

Спор ды лад у рабоце гл. спор.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

схапі́цца сов.

1. (взяться рукой) схвати́ться, ухвати́ться;

дзіця́ ~пі́лася за ма́тчыну суке́нку — ребёнок ухвати́лся за пла́тье ма́тери;

2. (вступить в борьбу, спор) схвати́ться, сцепи́ться; (в бою, игре — ещё) срази́ться;

~пі́ліся ду́жацца — схвати́лись боро́ться;

3. (о вяжущих, клейких веществах) схвати́ться;

4. разг., см. спахапі́цца;

◊ с. за галаву́ — схвати́ться за́ голову

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

закла́д, -ду м.

1. закла́д, зало́г;

з. маёмасці — закла́д (зало́г) иму́щества;

узя́ць сто ты́сяч рублёў у з. — взять сто ты́сяч рубле́й под закла́д (зало́г);

вы́купіць з. — вы́купить закла́д (зало́г);

2. (спор с условием) пари́ нескл., ср.; закла́д;

вы́йграць з. — вы́играть пари́ (закла́д);

◊ ісці́ ў з. — би́ться об закла́д; держа́ть пари́

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

бу́рный

1. (с бурями) бу́рны;

2. (бушующий) бурлі́вы, бу́рны;

бу́рное мо́ре бурлі́вае (бу́рнае) мо́ра;

бу́рное вре́мя перен. бурлі́вы (бу́рны) час;

3. перен. (проявляющийся с необычной силой) бу́рны;

бу́рные чу́вства бу́рныя пачу́цці;

бу́рный спор бу́рная спрэ́чка;

4. (стремительный) бу́рны, шпа́ркі;

бу́рный рост промы́шленности бу́рны (шпа́ркі) рост прамысло́васці;

бу́рный проце́сс в лёгких бу́рны працэ́с у лёгкіх.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)