◎ Плесь ’хвалі’ (Гарэц., Др.-Падб.), ’хваля’ (Стан.), смал. плесь ’тс’, ’усплёск’, ’хваляванне’, плёсы ’хвалі’. Відаць, на базе плёскаць утворана гукапераймальнае плес- з прасл. суф. *‑ь з адцягненым значэннем, параўн. балг. плѐс, серб.-харв. пљес — пра гук падзення ў ваду, плёскат, параўн. паралельныя формы плясь (гл.), балг. пляс, серб.-харв. п/ьас ’тс’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Скрыпёнкі: сядзець на скрыпёнках ‘сядзець на кукішках’ (Касп.). Няясна. Магчыма, звязана з серб.-харв. дыял. скри́пим ‘скочыць’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Пласку́рка ’падлешчык’ (паст., Сл. ПЗБ): зах.-укр. пляску́рксі, польск. plaskurka ’гарчак, Rhodeus sericeus amarus (Bloch.)’, серб.-харв. pljoskan, pljoskcu pi o čедка, макед. пласкуп, płaskim, балг. аласкопе, плоская, плоіцак ’тс’ (Усачова, Этимология–1974, 112–113); чэш. pluskać, славац. /;/ ’askač, славен. plosčič, серб.-харв. plosk, ploska, балг. пластин к ’лешч, Abramis brama L.’ Бел. лексема, магчыма, узыходзіць да польск. płaski ’плоскі’ (гл.). Матывацыя: у гэтых відаў рыб цела сціснутае з бакоў. Зах.- і паўд.-слав. лексемы таксама звязаны з прыметнікам плоскі (гл.): макед. плоскае. серб.-харв. тьосиат, балг. плоськ. сплескай ’плоскі, сплюшчаны’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
нара́ Паглыбленне пад зямлёй з выхадам на паверхню, выкапанае барсуком. бабром, лісой, пацуком, якое служыць ім жыллём (БРС). Тое ж нор (Лёзн.), нура́ (Стаўбц.).
2. Гнілое незамярзаючае балота (Палессе Серб. 1915, 6). Тое ж норы (Стол.).
□ ур. Лісі́ныя Норы (лес) каля в. Малева Нясв., ур. Лісі́ныя Норы (лес) каля в. Шаламы Слаўг., ур. Бабровы Норы каля в. Віравая Слаўг.
Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)
Зава́да ’загана; перашкода’. Рус. смал., укр. зава́да, польск., серб.-луж. zawada ’перашкода’, чэш., славац. závada ’загана, перашкода’, славен. zavȃda ’сварка’, серб.-харв. за́вада, за̏вада ’сварка’ ст.-бел. завада ’перашкода’ (1407 г., Полац. грам.). Ц.-слав. завадити ’звязаць’. Прасл. zavada — аддзеяслоўнае імя ад прэфіксальнага дзеяслова zavaditi (гл. вадзіць 1) з асноваутвараючым ‑а, якое стала канчаткам.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
*Морны, морный ’свабодны, вольны’ (Бяльк.). Няясна. Магчыма, звязана генетычна з серб.-харв. о̏дморан ’які адпачыў, бадзёры’ < о̀дмор ’адпачынак’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Зво́нку ’са знешняга боку’. Н.-луж. zwenka, в.-луж. zwonka, чэш. zvenku, славац. zvonka, zvonku, славен. zúnaj, zúna (< iz vunaj, iz vuna), серб.-харв. сва̀на, балг. из въ̀н, извъ̀нка ’звонку’. Параўн. у складаных словах серб.-харв. изван‑, макед. извон‑ ’незвычайны’. Ст.-слав. извъноу, извънъ, извънѫдоу. Ст.-рус. извъну (1076 г.). Прасл. jьz‑vъn‑ъk‑a; гл. з, вон, вонка.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Матла́ць ’размахваць’ (ТС), матла́цца ’развявацца’ (Нікан.), матлуха́цца ’матляцца’ (ТС), матляха́ць (груб.) ’махаць’ (шчуч., Сцяшк. Сл.), матляха́тыса ’развявацца, хістацца’ (пін., Нар. лекс.). Да мата́ць (гл.), да асновы якога дадаюцца суфіксы ‑л‑ (‑лʼ‑) і ‑х‑а. Такі ж суфікс ‑л‑ (‑ль‑) назіраецца ў серб.-харв. космецк. умотла̏т, замотла̏т пры літаратурным умо̀тати, замо̀тати ’замотваць’, серб.-харв. мо̀тљати се ’матацца, намотвацца’, ’умешвацца’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Абнагаце́ць ’абяднець, агаліцца’ (Гарэц., Др.-Падб.) < нагата (гл.). Параўн. ст.-рус. соромити і серб.-харв. срамо̀тити (< прасл. sormota ’сарамата’).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Вадапо́й. Рус. водопой, укр. водопій, польск. wodopój, балг. водопой, серб.-харв. водо̀по̄ј ’тс’. Прасл. словаскладанне: *voda і *poi‑ti.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)