Тускно́та ‘маркота, смутак, сум’ (Байк. і Некр., Адм.). Ранняе запазычанне з польск.tęsknota ‘туга, смутак, журба’, пра што сведчыць замена другаснага насавога на у (Булыка, Выбр. пр., 122) < *tъskn‑ota < *tъsknъ ‘смутны, журботны, тужлівы’, ‘варты жалю, мізэрны’ (гл. папярэдняе слова), што дало натуральным шляхам прыметнік ckny ‘тс’. Ст.-польск.tesknić sobie ‘быць у роспачы, засмучаным’, дзе пазней пад уздзеяннем ‑n‑ галосны гук ‑e‑ стаў насавым гукам > tęsknić (Борысь, 632), магчыма, было крыніцай ст.-бел.тескнети ‘тс’.
2.(томление, тоска) сум, род. су́му м., марко́та, -ты ж.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
даку́ка, ‑і, ДМ ‑куцы, ж.
Разм.
1. Турбота, клопат. Спіць дзіця, не ведае дакукі. □ — То перш трэба навучыцца, паважаная дзяўчына. Бо мне трэба такія, каб ужо працавалі. А то што ж — замест помачы я буду мець дакуку: абучаць вас.Скрыган.
2. Нуда, маркота. Працаваць адной — дакука, Кліча бабка ўнучку, унука — І палоць, і паліваць, Прарываць і аграбаць.Шушкевіч.Не пісьмы з нейкае дакукі Начамі піша чалавек. Ідзе па лесвіцы навукі, Не адстае: імклівы век.Бялевіч.
3. Зайздрасць, злосць, выкліканыя чым‑н. Другім добрым пластуном аказаўся камандзір падрыўной групы Гнядкоў і трэцім, на здзіўленне і дакуку маладзейшым, — стары Маеўскі.Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
1) журба́, марко́та, нуда́, туга́f.; сум -у m.; мэлянхо́лія f.
2) задуме́ннасьць, заду́млівасьць f.
2.
adj.
1) марко́тны, тужлі́вы, су́мны; ну́дны
a melancholy smile — су́мная ўсьме́шка
2) задуме́нны, заду́млівы
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
даку́кажразм
1. (турбота) Sórge f -, -n; Befürchtung f -, -en; Kúmmer m -s, -;
2. (абцяжарванне) Belästigung f -, -en; zúdringliches Bítten;
3. (нуда, маркота) Lángweiligkeit f -, -en;
4. (зайздрасць, злосць) Ärger m -s; Verdrúss m -es; Neid m -(e)s
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
grief[gri:f]n.
1. (over, at) скру́ха, марко́та, боль, сму́так
2. го́ра; няшча́сце; бяда́
♦
come to griefinfml
1) не здзе́йсніцца, правалі́цца;
His plans came to grief. Яго планы не здзейсніліся.
2) апыну́цца ў бядзе́;
The expedition shortly came to grief. Хутка экспедыцыя апынулася ў бядзе;
Good grief!infml (перадае здзіўленне) Бо́жухна мой!
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
нуда́, ‑ы, ДМ ‑дзе, ж.
1. Непрыемны душэўны стан, выкліканы немагчымасцю здзейсніць свае надзеі, жаданні; сум, туга. Нярэдка нападала на Хадкевіча нуда, і тады ўся яго істота рвалася да дачкі.Васілевіч.// Непрыемны душэўны стан, выкліканы бяздзейнасцю або адсутнасцю заняткаў, цікавасці да чаго‑н. [Дзеду] на паравозе толькі жыццё, а так ён гіне, нуда яго заядае.Шынклер.[Наталля:] Якая гэта нуда! Сядзі цэлы дзень ды глядзі ў акно, ці хутка .. [Караневіч] будзе ісці.Крапіва.
2.Разм. Нудны чалавек. [Зіна:] — Даўся вам Сямён. Ён жа такая нуда.Шыцік.— Эх, ты, нуда хадзячая! — скрывіўся Віктар.Маўр.
3. Паныласць, маркота. Ветры лютыя. Нудой імгліцца восень. Космы хмар па лужынах паўзуць.А. Александровіч.Зямля пяе, зямля гудзе: — Канец ну дзе, канец бядзе, Канец людскому гору!..Бялевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сум, ‑у, м.
1. Пачуццё смутку, жалю, душэўнай горычы. Неадольны сум застыў у карых вачах [Івана].Новікаў.— Усё вельмі проста, — у Міколавым голасе непрыхаваны сум.Навуменка.З глыбокім сумам глядзіць стары.Клышка.// Тое ж самае пачуццё, але больш лёгкае і светлае; журба. У .. голасе [Антаніны Міхайлаўны] нават чулася нотка суму і спачування.Колас.І думкі новыя і сум нязведаны, салодкі.Брыль.Васіль Паўловіч трошкі з сумам, але і з гонарам успамінае тыя цяжкія, складаныя дні.Кулакоўскі.Ціхі сум вачэй дзявочых Павязу ў сядле з сабою.Панчанка.
2. Душэўная трывога ў спалучэнні са смуткам, маркотай; туга. Апусцелыя лугі і палі навявалі сум.Чарнышэвіч.Максіма зноў агарнуў сум астрожных будняў.Машара.Але ў тую ж хвіліну .. [Асядовіча] апанаваў жудасны сум па дзецях.Чорны.
3. Пакутлівая маркота; нуда. [Яшчын:] — Якое ж можа быць жыццё без цвыркуна! Загінеш ад суму...Хадкевіч.Жыць люблю каля чыгункі, Тут не будзеш знацца з сумам.Прануза.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)