азербайджанскі драматург. Адзін з заснавальнікаў нац. тэатра. Скончыў Пятроўскую с.-г. акадэмію ў Маскве (1878). Вывучаў рус. і зах.-еўрап. л-ру. Аўтар п’ес пра жыццё і норавы азерб. сялян, памешчыкаў, бурж. дзялкоў канца 19 — пач. 20 ст. (камедыі «Мяса табе, а косці мне», 1873; «З-пад дажджу ды ў лівень», 1895; «Героі нашых дзён», 1898; трагедыя «Гора Фахрэдзіна», 1896, і інш.). Вял. ўплыў на яго творчасць зрабілі п’есы А.М.Астроўскага. У фельетонах, публіцыст. артыкулах выкрываў коснасць, рэліг. фанатызм, прапагандаваў навуку і асвету.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
◎ Ле́яць ’ліць’ (чэрв., пух., бярэз., рагач., Сл. паўн.-зах.; кіраў., Нар. сл., ТС), смарг.лёіць (там жа). Укр.ліяти, ст.-рус.лѣхлти ’тс’, балг.леяй ’(ад)літы’ — з прасл.lejati — другасны дзеяслоў, утвораны пад уплывам формы цяперашняга часу leję ад першаснага Ibi̯ati, Ibję/ liti (Слаўскі, 4, 121). Сюды ж лея ’лівень’ (слуц., лельч., Сл. паўн.-зах., ТС), ’праліўны дождж’ (Сцяшк. Сл.; браг., Мат. Гом., Ян.) < прасл.leja, утворанае, як вея (гл.), і пераноснае ўздз.лея ’тоўстая жанчына’ (Жд. 2) у сэнсе ’залітая тлушчам’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Літва́ ’ліцвіны, беларусы’ (Крачк.; паўд.-усх.; Кос.), ст.-бел.литвин ’беларус’, укр.литва́, кіеў.литвинок ’тс’ (БНТ, Лег. і пад.), рус.анеж.литва́ ’народ, народнасць’, том. ’мясцовае нярускае насельніцтва’, наўг. ’перыяд шведскай інтэрвенцыі XVII ст.’ Бел. лексема запазычана з літ.Lietuvà ’Літва’. Сюды ж ліцвя́к, ліцвін, лецвя́к, літвін ’літовец’ (Касп., Нас., гродз., трок., Сл. ПЗБ), літвячка ’жанчына з Літвы’ (Сцяшк.), літві́н, ліцві́н(ы) ’літовец’, ’беларус з пэўнай мясцовасці’ (Сл. ПЗБ); усх.-маг.ліцьві́н ’літвін’, ’заходнія (з усходняй Магілёўшчынай) суседзі’ (Бяльк.). Паводле Клімчука (Tarptautinė baltistų konferencija, Vilnius, 1985, 168–169), этнонімы літвіны, ліцвякі, літва ў большай ступені адносяцца да паўн.-зах. Беларусі, але пашыраюцца і на ўсю Беларусь, а таксама на рад абласцей РСФСР і паўночнай Украіны. Гл. таксама Непакупны, Связи, 153–155. Трубачоў (Эт. сл., 15, 159) прасл.litva (рус.уладз.литва ’моцны дождж’, іван. ’ліцейшчыкі на заводзе’, чэш.litba ’лівень’, серб.-харв.ли̏тва ’штодзённы лівень’) выводзіць з дзеясл. liti > ліць (гл.), не выключаючы магчымасць развіцця (пашырэнне на ‑а) асновы супіна litŭ ад гэтага ж дзеяслова. Прасл.litva можа лічыцца блізкім адпаведнікам (або паралелізмам) літ.Lietuvà, якое, аднак, Фрэнкель (1, 368) збліжае з лат.lītus ’бераг мора’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Літба ’двухпялёстнік парыжскі, Circaea lutetiana L.’ (Касп.), маг.літпа ’тс’ (Кіс., Дэмб.). Няясна. Магчыма, назва звязана прыкметамі магічнасці з чэш. лексемамі litba, úlitba ’лівень’, ’ахвяраванне віна або іншай вадкасці багам’. У такім выпадку — да ліць (Трубачоў, Эт. сл., 15, 159). У іншых славян: польск.czarownik, чэш., славац.čarovník, харв.vilenička trava (< víla ’русалка’), рус.волшебная трава, колдовская трава, бел.чараўніца, калдуха, а таксама ням.Hexenkraut, Zauberkraut, франц.herbe aux sorciers, — з’яўляюцца перакладам лац. назвы, пра якую ведалі, што яна са ст.-грэч.κιρκαία, якое паходзіць ад імя чараўніцы Цырцэі (Кіркі).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
deluge
[ˈdelju:dʒ]1.
n.
1) пато́п -у m.
2) уле́ва, зале́ва f.; лі́вень -ўня m.
3) Figur. пато́к -у m. (сло́ваў), град -у m. (пыта́ньняў); нава́л -у m. (зака́заў), нато́ўпы pl. (пакупніко́ў)
2.
v.
заліва́ць; затапля́ць, засыпа́ць
to deluge with invitations — засы́паць запро́сінамі
•
- the Deluge
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
rain1[reɪn]n. дождж;
drizzling rain імгла́, імжа́;
pouring/pelting/driving/torrential rainлі́вень;
radioactive rain радыеакты́ўны дождж;
It looks like rain. Здаецца, збіраецца на дождж.
♦
right as rain зусі́м здаро́вы, у пара́дку;
rain or shine ≅ кроў з но́са; пры любы́х умо́вах; што б там ні было́;
We’ll be there tomorrow rain or shine. Заўтра мы там будзем, кроў з носа.
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
rain2[reɪn]v.
1. ісці́, лі́цца (пра дождж); Іt is raining. Ідзе дождж;
It rained very hard. Быў лівень.
2.
1) сы́паць; абсыпа́ць;
rain kisses/compliments upon smb. абсыпа́ць каго́-н. пацалу́нкамі/кампліме́нтамі
2) сы́пацца (градам), лі́цца (ручаём);
Tears rained down her cheeks. Па яе шчоках ручаём ліліся слёзы.
♦
be raining cats and dogsinfml ≅ ліць як з вядра́ (пра дождж);
be rained off :The concert has been rained off. Канцэрт адмянілі з-за дажджу.
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
палі́цца1, паліцца; незак.
1. Мець у сабе раскладзены агонь (пра печ, пліту і пад.). Паліліся печы, і роўныя слупы дыму ўздымалася ў неба.Шчарбатаў.У доме.. горача палілася часовая печ, зробленая з жалезнай бочкі; трубы былі выведзены ў акно.Шамякін./убезас.ужыв.Было ўжо зусім холадна, і раніцою і вечарам палілася ў печы.Парахневіч.
2.Зал.да паліць 1 (у 1–3 знач.).
палі́цца2, ‑льюся, ‑льешся, ‑льецца; ‑льёмся, ‑льяцеся і ‑ліюся, ‑ліешся, ‑ліецца; ‑ліёмся, ‑ліяцеся; пр. паліўся, ‑лілася, ‑лілося; заг. паліся; зак.
1.(1і2ас.неўжыв.). Пачаць ліцца (у 1–3 знач.). На дварэ закіпеў лівень, і звонка са страхі палілася вада, разбіваючыся на пырскі.Адамчык.Раптам палілося святло з усіх вулічных лямп — электрастанцыя дала ток.Чорны.І пальецца ў цішы Песня — водгук душы, Песня радасці... смутку... і болю...Трус.
2. Паліць, абліць сябе; абліцца. Паліцца з вядра.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
схлы́нуць, ‑не; зак.
1. Сцячы з сілаю; хлынуўшы, збегчы (пра ваду). Снег .. неяк увачавідкі растаў і схлынуў патокамі ў рэчкі і вадаёмы.Сабаленка.Андрыян Цітавіч думаў аб тым, як неўзабаве канал будзе закончаны і па ім схлынуць спрадвечныя гнілыя воды балота.Марціновіч.//перан. Адначасова пайсці аднекуль (пра вялікую масу людзей). Аляксандр пачапіў мяшэчак на адно плячо, перакінуў вінтоўку і, калі схлынуў натоўп, падаўся к выхаду.Грахоўскі.Як схлынуць турысты, прыеду я ў вёску Хатынь У надвечар чысты — пад неба гарачую стынь.Гаўрусёў.//перан. Хутка, адразу знікнуць, аслабнуць (пра стан, пачуццё). Калі першая ўзрушанасць схлынула, хлопцы сталі распытваць Міколу.Навуменка.
2. Хутка прайсці. Перад дажджом крымская прырода страціла фарбы .. Але схлынуў лівень, выбліснула сонца, і вочы зноў захапляе бясконцая, невымерная, невымоўная сінеча.Лужанін.//перан. Мінуцца, скончыцца. Назаўтра, як толькі схлынула навала тэлефонных званкоў, Васіль Пятровіч сам пайшоў у сектар адводу зямель.Карпаў.Крыху пацішэла, першая хваля гаворкі схлынула, узбуджэнне паступова спала.Хадкевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дык
1.союз то;
калі́ так, д. я зго́дзен — е́сли так, то я согла́сен;
2.союз (в начале главного предложения при придаточном условном) так;
рабо́ту зрабі́ў, д. мо́жна і адпачыва́ць — рабо́ту сде́лал, так мо́жно и отдыха́ть;
працава́ць д. працава́ць — рабо́тать так рабо́тать;
3.частицаусил. -то;
я д. і глядзе́ць у той бок не хачу́ — я и смотре́ть-то в ту сто́рону не хочу́;
абяца́ць д. абяца́лі, а не выко́нваем — обеща́ть-то обеща́ли, а не выполня́ем;
вось д. бяда́! — вот беда́-то!
4.частицаусил., разг. (при указании на противопоставление, возражение) так; (с частицей ж (жа) — ещё) ведь;
яна́ д. зусі́м не змяні́лася — она́ так совсем не измени́лась;
д. вось дзе ты цяпе́р жыве́ш! — так вот где ты тепе́рь живёшь;
лі́вень д. лі́вень! — ли́вень так ли́вень!;
ну д. што ж? — ну так что же?;
д. я ж не спрача́юся! — ведь я не спо́рю!
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)